Klik hier voor een leuk filmpje:
"Van Zevenaar naar Babberich"
Babberich: Snel door de tijd
800 De verspreiding van het Christelijk geloof over de Liemers vindt plaats.
1150 Halverwege de 12e eeuw wordt in het Liemerse land een begin gemaakt met de aanleg van dijken. Het zijn lage "zomerdijken" om het zomerwater te keren. Ruim honderd jaar later komen in de "Lijermersch" de eerste winterdijken.
![]() |
Dijkaanleg met eenvoudige hulpmiddelen is een onvoorstelbaar omvangrijke klus, die naast vakmanschap vooral ook veel logistiek inzicht vraagt. |
1175 Omstreeks deze tijd wordt een
begin gemaakt met een grootscheepse ontginning van De Liemers.
Er worden afwateringssloten gegegraven en de ontwaterde gronden worden
verdeeld in kavels of "slagen". De naam van de buurtschap De
Sleeg in Babberich / Holthuysen is verwant aan het
Duitse woord "Schlaege" (in slagen of kavels verdeelde grond).
1250 Omstreeks deze tijd loopt al een belangrijke verkeersweg van Arnhem naar Keulen via een pontveer over de IJssel bij Westervoort, vervolgens via Groessen, Oud-Zevenaar, Babberich, Elten naar Emmerik en daarna verder langs de Rijn naar Keulen.
1290 Aan het eind van de dertiende eeuw is Doesburg verreweg het belangrijkste centrum in onze regio. De gehele Liemers tot aan Emmerik alsmede ook Doetinchem ressorteren onder het ambt Doesburg.
1328 De graven van Gelre en Kleef (Kleve) besluiten om een grote dijk aan te leggen van Babberich tot Giesbeek.
1339 Gelre, waartoe ook Babberich in deze tijd behoort, wordt door de keizer van Beieren tot hertogdom verheven. Het is een zeer groot en belangrijk hertogdom. Het omvat naast de huidige provincie Gelderland, grote delen van de huidige provincie Limburg (met ondermeer Venlo, Venray en Roermond) en delen van het huidige Noord-Rijnland-Westfalen met ondermeer het stadje Geldern, waarnaar het hertogdom Gelre en de latere provincie Gelderland zijn genoemd. Het hertogdom Kleve vormt een wig tussen de Noordelijke en de Zuidelijke delen van Gelre. De zelfstandigheid van Gelre eindigt in 1543.
![]() |
Het
hertogdom Gelre omvat omstreeks 1350: 1. Het Kwartier van Nijmegen (huidige Betuwe) 2. Het Kwartier van de Veluwe (ook genoemd het Kwartier van Arnhem) 3. Het Kwartier van Zutphen (de huidige Achterhoek en Liemers) 4. Het Kwartier van Roermond (het huidige Limburg en delen van Noord-Rijnland-Westfalen) |
1340 Een Gelderse rentmeesterrekening vermeldt Betburg; dit is Babberig / Babberich. Uit deze rekening blijkt, dat tot de Lijmers gerekend worden: Wehl, Betburg, Zevenaar, Angeroy (Loo), Westervoort, Beek en Zeddam, Duiven en Groessen.
1342 In juli bezwijken rivierdijken waardoor een groot deel van de Liemers onder water blijft tot in de nazomer van 1343.
1355 Vanaf 1355 neemt de macht van Kleef in de Liemers sterk toe ten koste van Gelre.
![]() |
Bezittingen
van Gelre en Kleef (Kleve) in de Liemers omstreeks 1350
|
1363 Kasteel
Huize Babberich wordt reeds in 1363 vermeld. In de
middeleeuwen is Huize Babberich een echt kasteel
compleet met ophaalbrug. In de Tachtigjarige Oorlog
gebruikt Prins Maurits het kasteel in zijn strijd tegen de
Spanjaarden. In de 18e eeuw wordt het kasteel afgebroken en
vervangen door het huidige "Huize Babberich", ook wel
genoemd kasteel Halsaf. |
|
1380 Mechtelt, hertogin van Gelre, verkoopt kasteel Huize Babberich aan ridder Ernst Mom. Diens familie blijft gedurende een periode van twee eeuwen eigenaar van het kasteel, waarna het achtereenvolgens in handen komt van: de geslachten Van Zeller (eind 16e eeuw), Foppinga (17e eeuw), Van der Hoevelinck (1689), Von Rohe tot Elmpt (1731), Van Diest (1759), Van Heerdt en De Neree (1785).
1400 De naam Babberich komt in de middeleeuwen voor als Bedburg, Batberg Batbergen en Babberg. Doordat "berg" door de bewoners wordt uitgesproken als "ber-rig" wordt in de loop der tijd Babberg uitgesproken als "Babberig".
1406 Ambt Liemers (o.a. Zevenaar, Babberich, Duiven, Loo, Groessen, Wehl), van oorsprong Gelders grondgebied, wordt door Reinoud IV van Gelre aan het graafschap Kleef (Kleve) verpand.
Gezicht op Kleef (Kleve) omstreeks 1570, gravure van Frans Hogenberg
Het ambt Liemers, dat in 1406 wordt verpand aan Kleve, blijft
tot het begin van de 19e eeuw Duits.
1431 Het gilde van Babberich en Holthuizen bestaat al. Het ontstaan ervan gaat vermoedelijk nog wel een eeuw terug.
1431 Om overledenen een waardige begrafenis te kunnen geven, wordt reeds in 1431 in Babberich en Holthuysen een begrafenisfonds opgericht. Afhankelijk van de inleg krijgt de overledene een fraaie doodskist met een verhoogd deksel of een eenvoudige kist, die alleen bestaat uit zes planken.
1447 Het kasboekje van het Gilde van Babberich en Holthuizen vermeldt een uitgave van 4 Keizers ten behoeve van de schoolmeester / koster.
1449 De benaming "Witte
Kruis" komt reeds in akten voor. Vermoedelijk heeft deze plek in Babberich
gediend als een "gerichtsplaats". Dit vermoeden wordt versterkt doordat
de in 1424 door de hertog van Kleef benoemde rechter Johan van Lijnne
een landgoed geheten "het Heijckte" bezit dat dicht bij het Witte Kruis
is gelegen.
De naam "kruis" heeft vermoedelijk betrekking op een "hagelkruis" dat
hier vele eeuwen gestaan moet hebben en waar op de Kruisdagen processies
naar toe gingen om voor een goede oogst te bidden in de hoop schade aan
gewassen door weersinvloeden zoals hagel en extreme droogte te
voorkomen.
1475 Omstreeks
1475 wordt Camphuysen in Oud-Zevenaar gebouwd door een lid
van het geslacht Camphusen op een stuk land, behorende bij
de hof te Babberich.
|
|
1491 Begin februari breekt de Rijndijk tussen Emmerik (Emmerich) en Rees door. Het gevolg is dat een groot gebied tot aan Doesburg onder water komt te staan.
1503 De zomer van 1503 verloopt zinderend heet en kurkdroog. Het is ook voor de inwoners van Babberich een ware beproeving.
1521 Zevenaar-stad
krijgt een eigen rooms katholieke parochie. De Sint
Martinuskerk in Oud-Zevenaar blijft parochiekerk voor
Holthuizen, Grieth, Zweekhorst, Ooy, Babberich en
Oud-Zevenaar. Pas meer dan drie eeuwen later, in 1852, komen
Grieth en Zweekhorst bij de parochie Zevenaar-stad. Babberich
wordt pas in 1971 een zelfstandige parochie. |
|
1532 Oswald Graaf van den Bergh tekent protest aan omdat mensen uit Babberich hout hebben gehaald uit de Beekse heide.
1534 Babberich wordt in 1534 vermeld als Babbergen. Waar de naam vandaan komt is niet zeker. Mogelijk is het een samenstelling van de persoonsnaam Babo en reke (= rijk).
1557 De vermaarde cartograaf Christiaan sGrooten, geograaf van de Spaanse koning Philips II, brengt het gewest Gelderland in kaart.
![]() |
Een detail uit de kaart van Christiaan sGrooten betreffende de omgeving van Halsaff (kasteel Babberich) In de omgeving van Babberich zien we o.a. Sevenaer (Zevenaar) en Grontsteyn. |
1567 Het algemene oproer, bekend geworden als de Beeldenstorm,
gaat volledig aan Babberich voorbij.
1568 Begin van de Tachtigjarige Oorlog. De strijd tussen Spaanse en Staatse (Hollandse) troepen brengt de bevolking in de Liemers regelmatig tot diepe wanhoop.
De staatkundige indeling van de Liemers en de omgevende gebieden in de 16e eeuw
Geel: Kleefs gebied Groen: Gelders / Staats gebied Licht Groen: Berghs gebied Wit: zelfstandig gebied
Babberig is in deze tijd Kleefs gebied.
1570 De
periode 1570 tot 1600 is in de Liemers (en Achterhoek) een uiterst
onrustige tijd. De bevolking is wanhopig
door rondtrekkende plunderende troepen: De ene keer Staatse
(Hollandse) en de andere keer Spaanse troepen en daar tussendoor
rondtrekkende muitende bendes. Verwoeste huizen en kerken, onbebouwde
akkers, plundering, doodslag, zware maandelijkse oorlogscontributies
en roof van hele veestapels zijn aan de orde van de dag.
1572 Begin juli worden 19 katholieke priesters
uit Gorcum ontvoerd naar Den Briel. Als ze daar niet bereid zijn het
katholieke geloof af te zweren worden ze een voor een opgehangen. De
herinnering aan dit gebeuren, dat bekend staat als een van de
dieptepunten in de opstand tegen Spanje, blijft tot ver in de 20e eeuw
bij veel katholieken, ook in de Liemers, levend.
|
Martelaren van Gorcum worden in een schuur terechtgesteld
(19e eeuws schilderij van Cesare Fracassini) |
1573 Reeds
eind oktober begint in de Liemers een lange zeer strenge
winter waarin vrijwel alle wintervoorraden verloren gaan met
grote tekorten en honger tot gevolg.
1581 De
periode 1581 tot 1603 verloopt voor de bevolking in het Gelders -
Kleefs grensgebied rampzalig. De Tachtigjarige Oorlog, een
meedogenloze strijd tussen Spaanse en Staatse troepen, maakt veel
slachtoffers onder de bevolking. Zowel Staatse (Hollandse) als Spaanse
soldatenbendes trekken regelmatig plunderend en brandstichtend rond.
De terreur wordt mede veroorzaakt door de slechte betaling van vooral
de Staatse soldaten.
Plundering
van een dorp geschilderd geschilderd door Pieter Molijn (Frans
Halsmuseum, Haarlem)
Vooral tijdens de eerste helft van de Tachtigjarige Oorlog gaat
ook de bevolking van de Liemers regelmatig gebukt onder de
wreedheden en plunderingen van Hollandse en Spaanse soldaten.
1584 Op donderdag 26 januari vindt in de avonduren een dijkdoorbraak plaats bij de Oliemolen van Leuven / Leuffen (buurtschap tussen Oud-Zevenaar en Groessen). Het betreft de oudst bekende melding van een dijkdoorbraak in de Liemers.
1585 De Oud-Zevenaarse
kerk, in die tijd de parochiekerk voor de bewoners van
Babberik (Babberich), is door oorlogshandelingen in een ruine
veranderd. Het duurt tot 1866 alvorens de kerk weer de
oorspronkelijke vorm van 1350 terug heeft en het herstel volledig is
afgerond.
1590 Het hertogdom Kleef,
waartoe o.a (Oud-)Zevenaar, Babberich, Duiven,
Groessen en Wehl behoren, protesteert in Den Haag tegen de woeste
Staatse (Hollandse) soldaten die in Kleefs gebied rondtrekken. Er is
sprake van "rooven, plunderen, vangen, spannen, branden,
brandschatten, rantsoeneren, doodslaen en andere onchristelijke
ende tirannieke, barbaarse tortuuren". De Staten Geneneraal
antwoorden: "Wij moeten een vuur koelen van een brand waarvan het
onvermijdelijk is, dat er vonken op de daken van de buren vallen".
1608 Een
ontstellend koude winter zorgt voor grote problemen. In januari
en februari vriest het zo hard dat zelfs de oudste mensen zich niet
kunnen herinneren dit ooit eerder te hebben meegemaakt.
1609 Het Kleefse hertogelijke geslacht is
uitgestorven. Het hertogdom Kleef komt door vererving in het bezit van
de keurvorst van Brandenburg. De Kleefse gebieden in de
Liemers (o.a. Zevenaar, Oud-Zevenaar, Babberich, Wehl, Duiven,
Huissen) worden deel van Brandenburg.
Zes generaties hertogen
van Kleve met op de achtergrond het historische Kleve
v.l.n.r: Adolph IV (1417 - 1448), Johann I (1448 - 1481), Johann II
(1482 - 1521), Johann III (1521 - 1539), Wilhelm (1539 - 1592) en
Johann Wilhelm (1592 - 1609)
1610 Op vrijdag 22 januari wordt onze
regio getroffen door een zware storm. Bij Rees breekt de dijk door.
Veel land komt onder water te staan.
1638 De Liemers krijgt het als gevolg van de Paltse inkwartiering zwaar te verduren. Veel soldaten maken zich schuldig aan beroving en ook als gevolg van drankmisbruik wordt grote schade aangericht.
|
|
1639 Op een landkaart vervaardigd door de landmeter Nicolaes van Geelkercken wordt "Herd" vermeld als "Edelhuys" (adellijk huis). Met "Herd" wordt Camphuysen in Oud-Zevenaar bedoeld naar het geslacht Van Heerde, dat vele eeuwen eigenaar van Camphuysen is. Andere adellijke huizen in onze omgeving, die Van Geelkercken in zijn landkaart vermeldt, zijn Halsaf in Babberich alsmede Poelwijk en Elst in Oud-Zevenaar. Met Elst wordt de Leemkuil bedoeld, bewoond door het geslacht Van Elst.
|
|
1640 Omstreeks deze tijd is een aantal soldaten van het Staatse (Hollandse) leger enige tijd in Babberich gelegerd. De naam van de Babberichse buurtschap "Het Kwartier" herinnert tot in onze tijd nog aan hun verblijf.
1645 Kevelaer als bedevaartsoord oefent reeds in deze tijd een grote aantrekkingskracht uit op katholieken. Onder de bedevaartgangers, die op voorspraak van de H. Maria genezen, behoort ook de manke Otto Goris uit Babberich. Hij geneest op wonderbaarlijke wijze en hoeft geen krukken meer te gebruiken. Op 1 juli 1645 legt hij over zijn genezing een verklaring af.
|
|
1648 Einde van de Tachtigjarige Oorlog: Vrede van Munster. De oorlog is voorbij maar voor velen, ook in Babberich, blijft de armoede.
1682 Weer ernstige wateroverlast. In januari breekt de dijk bij Babberich door.
1684 De winter van 1683 - 1684 verloopt ontstellend koud. Zelfs ouderen kunnen zich niet herinneren zo'n extreem koude winter ooit eerder meegemaakt te hebben. De koude valt ver voor kerstmis 1683 in en duurt tot medio februari 1684. De rivieren vriezen volledig dicht en ijsdikten tot twee Rijnlandse voeten (63 cm) worden gemeten. De winter zorgt voor veel overlast.
1695 De eerste maanden van 1695 wordt de bevolking in extreme mate gekweld door de gevolgen van hoog water en geweldige ijsgang.
1703 In 1703 trouwt jonkheer Gijsbert van de Hoevelick, heer van "Halsaff" in Keulen. Op hun terugreis van Keulen naar Babberich wordt het kersverse echtpaar bij het Franciscanenklooster in Elten opgewacht door freule van Tengnagel en mevrouw van Ypelaar alsmede talloze schutters, die het bruidspaar met "vliegende vaan en roerende trommen" in optocht naar Babberich brengen, alwaar eenieder royaal getrakteerd wordt.
1708 Een gerechtelijke uitspraak op 14 november 1708 legt Jan Boekhorst de verplichting op om alimentatie te betalen aan Aaltje Geurds, die hij zwanger heeft gemaakt. Al zijn bezittingen in Babberich, worden daarvoor als onderpand aangewezen.
1709 Zeer strenge winter vanaf Driekoningen (6 januari); veel vee doodgevroren.
1714 Veepest veroorzaakt in de Liemers de dood van veel runderen en grote armoede onder de bevolking.
1731 Baron von Rohe tot Elmpt komt in het bezit van huis Babberig of Halsaf in Babberich. In 1759 wordt Von Dies de nieuwe eigenaar.
1736 Door het aanbrengen van een dikke laag grof zand hetgeen een gezamenlijke inspanning is van het Arnhemse stadsbestuur en de Kleefse overheid wordt de route van Arnhem door Westervoort, Duiven, Zevenaar en Babberich naar Elten sterk verbeterd. Deze weg, die algemeen bekend staat als Zandstraat of Hoogestraat wordt enkele jaren later in 1741 na het instellen van een vaste postwagenverbinding ook wel (Kleefsche) Postweg genoemd. De minder rechtstreekse weg naar Elten over de dijken (Westervoortse IJsseldijk en Rijndijken ondermeer bij Groessen en Oud-Zevenaar via Babberich naar Elten), die sedert de Middeleeuwen is gebruikt, raakt omstreeks deze tijd in onbruik.
1737 De Mariaklok in de kerktoren van Oud-Zevenaar, die enkele jaren eerder is gebarsten, wordt vervangen. De nieuwe klok wordt gegoten door de befaamde Franse klokkengieter Jean Petit, die omstreeks deze tijd een werkplaats in Laag-Elten heeft. De klok is een geschenk van het Sint Anna-Gilde uit Babberich en Holthuysen aan de parochie Oud-Zevenaar, waartoe Babberich in deze tijd behoort. Ruim tweehonderd jaar later, tijdens de Tweede Wereldoorlog in december 1942, wordt deze unieke en waardevolle Gildeklok door de Duitse bezetter geroofd en vervolgens omgesmolten om als grondstof te dienen voor de Duitse wapenindustrie.
|
![]() De R.K kerk in Oud-Zevenaar, de parochiekerk van de katholieken in Babberich |
1739 Onophoudelijke regen, hagel en sneeuw maken dat de Liemers in april een grote watervlakte is. Het winterkoren gaat verloren en voor mens en dier is er een groot tekort aan voedsel.
1741 Babberich wordt in 1741 vermeld als Babbrich.
Het is niet zeker waar de naam vandaan komt. Mogelijk is het een
samenstelling van de persoonsnam Babo en reke (=rijk).
1741 Een in economisch opzicht voor de Liemers belangrijke verandering betreft de wijziging van de postroute Arnhem - Keulen. De postwagens rijden niet meer via Doesburg, Doetinchem, Anholt en Wezel maar worden vanaf 1741 geleid via Westervoort, Zevenaar, Babberich, Elten, Spijckse veer en Kleef, waar de wagen aansluit op de verbinding met Keulen (via Kalkar, Xanten en Neuss).
![]() |
De postwagen zoals deze vanaf 1741 moet hebben gereden van Arnhem via Westervoort, Duiven, Babberich, Zevenaar en Elten naar Kleve. Door de komst van de postwagens moet de weg door de Westervoortse polder worden verlegd en verbeterd voor de somma van 30.000 daalders. In Zevenaar stijgen de inkomsten als gevolg van de nieuwe postweg door de inning van tolgelden met tientallen daalder per jaar. Deze tolgelden moeten worden betaald ter hoogte van de Blekse Poort (Arnhemse Poort) in Zevenaar.
|
1744
Op
zondag 15 maart is er een dijkdoorbraak in Babberich. Vrijwel
de hele Liemers komt daardoor onder water te staan. Bij deze
dijkdoorbraak wordt de reeds bestaande Zwanewaai (genoemd naar herberg
De Zwaan) in Babberich aanzienlijk vergroot.
1745 De Pruisische regering besluit om in de monding van de Oude Rijn tussen Spijk en Tolkamer een overlaat aan te leggen. Op deze manier kan bij hoge waterstand van de Rijn het water wegstromen in de grotendeels drooggevallen bedding van de Oude Rijn om vervolgens bij Candia weer in de Neder-Rijn te stromen. Door deze maatregelen wordt de druk op de bandijk bij Babberich en Oud-Zevenaar groter met dijkdoorbraken als gevolg.
1745 Jan de Beyer (1703 - 1780) tekent huis Babberig in Babberich dat in deze tijd eigendom is van baron von Rohe tot Elmpt.
![]() |
|
1747 Een nieuwe
golf van veepest veroorzaakt bittere armoede.
1753 Op 19
december vindt een dijkdoorbraak plaats bij de buurtschap Leuven
/ Leuffen (buurtschap tussen Oud-Zevenaar en Groessen). Een
zeer omvangrijk gebied tot Steenderen komt daardoor onder water.
![]() |
Doorbreken van de Rhijndijk in
1753 |
1756 Op woensdag 24 maart vaardigt Frederik de Grote (1712 - 1786), koning van Pruisen, waartoe ook Babberich behoort, het befaamde "Kartoffelbefehl" uit waarmee hij de in deze tijd nog weinig populaire aardappel als volksvoedsel tracht in te voeren. Zaadgoed wordt gratis verdeeld en veldwachters zien er op toe dat met het verbouwen van aardappelen wordt begonnen want de aardappel heeft (voor een deel terecht) de naam giftig te zijn waardoor veel boeren aanvankelijk tegenstribbelen. Tot in de huidige tijd liggen op het graf van Frederik de Grote enige aardappelen. |
|
1756 Op zaterdag 11 december 1756 begint het streng te vriezen en de intense koude duurt onafgebroken tot maandag 7 februari 1757. De langdurige en intense koude moet ook voor de inwoners van Babberich een ware kwelling zijn geweest.
1757 Op zondag 30 januari ziet men op het Gelders eiland de eerste tekenen van ijsgang. Het opgestuwde water stijgt daardoor zo hoog, dat het nog dezelfde dag twee voet over de dijk loopt en de dijk ter hoogte van de Pannerdenschen Waerd breekt. Ruim een week later op 9 februari breekt de Herwense dijk op vijf plaatsen tegelijk door als gevolg van het opnieuw kruiende ijs. Ook bij Pannerden volgen nieuwe doorbraken. Ook de dijk bij Leuven, tussen Oud-Zevenaar en Groessen, breekt in deze rampzalige maand.
![]() |
Door vele dijkdoorbraken als gevolg van waterstuwing door het kruiende ijs staat in februari 1757 de Liemers grotendeels onder water. Velen vertoeven dagenlang op zolders of daken van hun huis. Ook gaan veel huizen door de watermassa verloren. |
1758 De zomer is uitzonderlijk nat, waardoor vrijwel alle landerijen onder water komen te staan en een groot tekort aan hooi ontstaat.
1759 "Geheimrat" von Diest koopt Huis Babberich (Halsaf). Wanneer Von Diest in 1777 overlijdt, volgt in verband met de vele schulden een gerechtelijke beslaglegging. In 1784 wordt Huis Babberich tijdens een publiekelijke verkoop gekocht door Palick Juliaan van Heerde van Camphuysen, stroman voor Johan Philip de Neree. Laatstgenoemde wordt in 1785 eigenaar van het goed. Tot in onze huidige tijd blijft het in het bezit van de familie De Neree tot Babberich. |
|
1764 In februari vinden dijkdoorbraken plaats bij Rees en Herwen waardoor ondermeer Westervoort, Duiven, Angerlo, Ooy, Babberich en Lathum getroffen worden door enorme wateroverlast.
1770 Op donderdag 1 februari wordt de Zevenaarse pastoor J. Th. Theben slachtoffer van het water. Terugkomend te paard vanuit Emmerich helpt hij op de Eltense hei twee Didamse boeren, die de weg zoeken. Daarna neemt pastoor Theben de kortste weg naar huis, waarbij hij in de duisternis in de Zwarte Waai bij kasteel Halsaf in Babberich op jammerlijke wijze verdrinkt.
Kasteel Halsaf, vanaf de dijk van Babberich naar
Elten, niet ver van de plaats waar pastoor Theben verdrinkt
't Huis "Babberich" of "Halsaf" in 1957 (W. G. Hofker, stedelijk
museum Zutphen)
1769 Omstreeks deze tijd heerst de veepest.
Opvallend is het grote verschil in bestrijding van de ziekte
tussen naburige plaatsen. |
|
1770 Geheel onverwacht breekt in de nacht van 1 op 2 december om 1.00 uur de dijk bij de Oliemolen onder Oud-Zevenaar door. Wanneer het licht wordt is alles een zee van water. Veel huizen zijn ingestort of zelfs verdwenen. Uit Zevenaar wordt gemeld dat het gekerm op de daken onbeschrijflijk is. Reeds op 3 december wordt in Zevenaar een collecte voor de slachtoffers gehouden, die ruim 21 rijksdaalders opbrengt. Hiervoor wordt jenever, tabak, olie en brood gekocht.
![]() |
Voor het Gelders eiland en de Liemers
is 1770 een echt rampjaar.
|
1771 In het voorjaar regent het
gedurende vijf weken onophoudelijk, waardoor ook Babberich met
een ernstige wateroverlast te maken heeft.
1783 In januari overstroomt een deel van Babberich doordat de dam in het Kwartier wordt doorgestoken vermoedelijk door mensen die in de omgeving wonen en overlast hebben van het water van de Beekse heide.
1783 Een zoveelste dysenterie-epidemie maakt ook in de Liemers weer veel slachtoffers. Het jaar 1783 gaat de geschiedenis in als een rampjaar voor Zevenaar en omgeving. Alleen al in augustus en september overlijden in Zevenaar ongeveer vijftig mensen aan deze vreselijke aandoening. In totaal bedraagt het aantal dodelijke slachtoffers in Zevenaar ongeveer 85. In Zevenaar geschiedt de behandeling van de ziekte door drie plaatselijke chirurgijns; een med. dr. ontbreekt. Een van de drie chirurgijns, Warnerus Schmidts, grijpt de ellende zo aan dat hij krankzinnig wordt. Zijn opvolger Hendrik Kreeft raakt binnen enige weken zo aan de drank, dat hij niet meer in staat is zijn werk te verrichten. Ook in de omgeving van Zevenaar zijn in het najaar van 1783 veel slachtoffers van dysenterie te betreuren; zo zijn er in de parochie Duiven 23, in Westervoort 20, in Pannerden 15 en in Groessen 5 dodelijke slachtoffers.
1784 In maart veroorzaakt wateroverlast opnieuw veel leed en ellende in de Liemers: Vernielingen in huizen, verloren gegane voorraden in kelders, omgekomen vee en mensen in bittere koude en nood.
1785 Zevenaar en omgeving worden getroffen door een hevige pokkenepidemie. Andere jaren met pokkenslachtoffers in de Liemers zijn o.a. 1724, 1730, 1773, 1791, 1799, 1801, 1807 en 1831.
1785 Op de oude fundamenten van het uit de 14e eeuw stammende Huis Babberich laten Johannes Philippus de Neree en zijn vrouw Anna Mechtildus Heix een wit kasteel bouwen. Nadat een dienstmaagd met een list zeven rovers zou hebben onthoofd, wordt het kasteel in de volksmond "Kasteel Halsaf" genoemd.
|
Afbeeldingen Huis Babberich / "Kasteel Halsaf" Kasteel Halsaf beschikt sedert 1850 over een
huiskapel. In dat jaar wordt een ontredderde vluchteling op de
dijk bij het kasteel hulp geboden. De vluchteling blijkt een
kardinaal te zijn en op diens voorspraak krijgt Halsaf van de
paus een eigen kapel. |
|
1788 Om
verspreiding van ziekten te voorkomen bepaalt de Kleefse overheid
op 11 april, dat voortaan twee begrafenisgebruiken achterwege
dienen te blijven te weten:
- het afleggen van het lijk door een groot aantal vrouwen uit de
verre omtrek
- het meerijden van vele vrouwelijke familieleden op de lijkwagen.
1789 De winter van 1788-1789 verloopt ook in Babberich extreem koud. Met de winter van 1708-1709 is deze winter de aller-koudste winter van de 18 eeuw. Mens en dier gaan gebukt onder de extreme koude en de gevolgen daarvan. .
1794 Engelse en Oostenrijkse soldaten bezetten de Liemers. Een jaar later, in 1795, worden ze er door de Fransen alweer uitgezet maar korte tijd later bij de vorming van de Bataafse Republiek komen de Kleefsche enclaves, waartoe ook Babberich behoort, weer bij Pruisen. Uiteindelijk komen deze enclaves op 1 juni 1816 definitief bij Nederland.
1796 In de "boerschap" Babberich branden boerderij De Kolkhof en de naast gelegen schuur af. De boerderij, eigendom van de familie de Neree, wordt gepacht door Marselius Ticheler. Vrijwel niets kan worden gered.
1799 Na een zeer koude winter wordt de Liemers opnieuw getroffen door een grote overstroming. Een belangrijk deel van Leuffen (Leuven) wordt weggespoeld. De huidige Leuffense dijk, vanaf de Oliemolen onder Ooy - Zevenaar tot voorbij Groessen, wordt na deze overstroming aangelegd. De Jesuitenwaay bij Groessen wordt nog altijd gekenmerkt door de gevolgen van de dijkdoorbraak in 1799.
1800 Het begin van de 19e eeuw verloopt voor het gebied rondom Zevenaar, Huissen, Duiven en Wehl, de zogenaamde Kleefse enclaves in de Liemers, zeer bewogen. Tot 1806 behoren de enclaves bij Kleef (Kleve), hetgeen in die tijd Pruisisch betekent. In de daarop volgende tien jaar behoort het gebied achtereenvolgens tot het Groothertogdom Berg, het Koninkrijk Holland, het Franse Keizerrijk, enkele weken weer onder Nederlands bewind, dan weer Pruisisch bewind om tenslotte in 1816 aan Nederland toe te vallen. Machthebbers beschouwen de Liemers vaak als een wingewest en vooral tijdens de indeling bij het Groothertogdom Berg wordt de bevolking uitgezogen.
1801 Op dinsdag 29 december wordt melding gemaakt van de arrestatie van drie beruchte criminelen uit onze omgeving. Het betreffen Heegman en Sanders, beide uit Babberich, en Klaas Jacobs uit de "Hoeselarij" bij Groessen.
1802 In de
zomer van 1802 wordt het in de regio bekend dat de Kleefse
enclaves (met o.a. Zevenaar, Babberich, Duiven,
Groessen, Loo, Huissen, Malburgen en Wehl) op termijn over zullen gaan
naar Nederland. Velen overvalt dit bericht en vrijwel alle
hoofdgeerfden van de streek richten zich in een verzoekschrift tot de
koning van Pruissen om in het belang van de ingezetenen de enclaves te
behouden. Voorstanders van de overgang naar Nederland zijn er echter
ook. Zij worden aangevoerd door de Zevenaarse Carel Herman van
Nispen.
1803 Op Camphuysen overlijdt
Louis Michel van Heerde als laatste mannelijke telg uit het
geslacht "Van Heerde tot Camphuysen". Zijn zuster Maria Anna
verkoopt het huis in 1815 aan Frans Josef Anton de Neree van
Babberich, in wiens familie het sindsdien blijft. |
|
1806 Tien jaar
nadat boerderij De Kolkhof in 1796 afbrandt, wordt deze Babberichse
boerderij in de nacht van 20 op 21 mei 1806 opnieuw door brand
getroffen. Een kudde schapen eigendom van pachter Ticheler en
schaapherder Seegers komt in de vlammenzee om.
1806 Voor de
inwoners van de Kleefse enclaves, waaronder Babberich, breekt
een onrustige tijd aan met in een korte periode talloze
machtswisselingen: van 1806 - 1808 onderdeel van het groothertogdom
Berg, van 1808 - 1810 onderdeel van het Koninkrijk Holland,
van 1810 - 1813 onderdeel van het keizerrijk Frankrijk en van
1813 - 1816 onderdeel van Pruisen. In 1816 gaat Babberich over
naar het Koninkrijk der Nederlanden. De inwoners kunnen niets
anders dan al deze machtwisselingen gelaten accepteren.
1807 In de nacht van woensdag 18 op donderdag 19 februari veroorzaakt een hevige noordooster storm veel schade.
1808 Op 21 april 1808 komen de Kleefsche enclaves, waartoe ook Babberich behoort, bij het Koninkrijk Holland onder Napoleon.
1809 Opnieuw grote overstroming in de gehele Liemers als gevolg van dijkdoorbraken te Oud-Zevenaar en de buurtschap Leuven; zeven mensen verdrinken. Bij de St. Martinuskerk is de hoogste stand van het water meer dan 15 meter boven Nieuw Amsterdams Peil.
"Onmiddelbaar in den Ooischen doorbraak, zo berichte de Zevenaarse richter, stonden drie huizen bewoond wordende door de familien van P. Holtendorp, J. van Uum en Grades Kruis. De familie van P. Holtendorp was in het huis van J. van Uum gevlugt en beide huisgezinnen hadden tegen negen uur 's-morgens geene andere retirade meer als het dak van het reeds vallende huis. Naar dat de ongelukkige familien bestaande uit vijf leeden een half uur op het dak gezeeten hadden, begon het dak met de stroom weg te drijven, en separeerde zig in verscheidene stukken. P. Holtendorp met zijne vrouw op een stuk van het dak drijvende had zoo veel praesence desprit eenig voorbij schemmend dun wilgenhout op te vatten, en daar mede de sparren en het stroo van het stuk dak waarop hij met zijne vrouw zat aan malkander te hegten. J. van Uum bij eenen willigenboom voorbijdrijvende verliet zijn stuk dat en retireerde zig op deezen boom die hem egter geen veiligheid gaf maar naar zijn verderven wierd, daar eenige tijd daarop, toen reeds twee aakens tot redding naaderden, eene ijsschots den zelven omwierp en op deeze wijze aan J. van Uum het leven verliezen deed. Alle overige leeden der Holtendorpsche en van Umsche familien werden door de aakens, maar eenige uuren naar dat den dijk gebroken was, gelukkig gered."
![]() |
IJsgang tussen Arnhem en Westervoort in
de louwmaand (januari) 1809 |
||
1809 In de loop van het jaar wordt een overlaat in de Liemerse banddijk gemaakt bij Babberich. Bij hoog water kan daarmee, om de dijken te ontlasten, een brede strook weiland in het Zevenaarse en Didamse broek tijdelijk onder water worden gezet. Dit overtollige water wordt via een overlaat bij Bingerden in de IJssel geleid. Op deze manier hoopt men in de toekomst bij hoog water een dijkdoorbraak te voorkomen.
1810 Bij
dijkwerkzaamheden wordt op zaterdag 13 oktober de zestienjarige Willem
van Hees uit Babberich onder vallende aarde bedolven en
overlijdt ter plekke.
1810 Koning Lodewijk-Napoleon komt in conflict met zijn broer waardoor hij in juli 1810 moet aftreden. Het Koninkrijk Holland, waartoe ook de Liemers behoort, gaat daardoor deel uitmaken van het Franse Keizerrijk. Zevenaar valt dan onder de Mairie Zevenaar, dat de stad en het kerspel Oud-Zevenaar (waaronder Babberich) omvat. In deze Franse tijd gaat het in de Liemers economisch wat minder slecht. Nadat de Fransen eind 1813 door de Pruisen verslagen zijn, wordt het ambt Liemers weer Pruisisch; Zevenaar (waartoe ook Babberich behoort) wordt een Burgermeisterey, die onder de Kreis Rees ressorteert maar op 1 juni 1816 wordt ambt Liemers onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden.
1810 Na de watersnood van 1809 wordt serieus overwogen een kanaal door de Liemers van Pannerden naar Doesburg te graven en de Nederrijn definitief te sluiten. Men gaat ervan uit, dat dit de oplossing is voor alle (overstromings)problemen: Een afleiding van het Rijnwater via de Liemers en de IJssel naar de Zuiderzee.
1812 In 1812 vindt de loting plaats voor militaire diensplicht voor jongemannen, die in 1790 en 1791 geboren zijn. Velen van hen, die in militaire dienst moeten, komen terecht in de barre veldtocht diep in Rusland. Hierbij sneuvelen alleen al uit de gemeente Zevenaar (Zevenaar, Oud-Zevenaar, Ooy en Babberich) 21 mannen.
1813 Met hulp van de Kozakken komen de voormalige Kleefse gebieden in Gelderland, waartoe Babberich behoort, weer onder het gezag van Pruisen. Deze situatie blijft tot 1 juni 1816, wanneer ze definitief bij Nederland komen.
1815 Het Weense Congres besluit dat het gebied tussen Emmerik en de (huidige) grens Duits wordt in ruil voor de Duitse enclaves Wehl, Liemers (Zevenaar, Babberich, Duiven, Groessen, Loo) en Huissen, die tot Nederland gaan behoren.
|
In de Algemene Acte van het
Wener Congres van 9 juni 1815 worden de grenzen bepaald tussen
het Verenigd Koninkrijk (Noord- en Zuid-Nederland), Frankrijk en
Pruisen.
|
1815
Frans J.A. de Neree (1773 - 1846) koopt havezate
Camphuysen.
|
![]() |
![]() |
1816 Na de val van Napoleon komt Zevenaar (en Babberik) eerst onder Nederlands en daarna opnieuw onder Pruisisch bewind, totdat het op 1 juni 1816 definitief overgaat naar het Koninkrijk der Nederlanden. Spijk en Lobith volgen Zevenaar iets later, want deze is men bij de onderhandelingen even vergeten. De overgang naar Nederland brengt geen voorspoed. De 19e eeuw wordt een periode van grote misoogsten, ziekten, honger, ellende en armoede. Handel en nijverheid zijn er nog nauwelijks en de meeste bewoners hebben een karig bestaan in de landbouw of leven van de bedeling.
1816 De bandijk
tussen Oud-Zevenaar en Babberich wordt door de regering van
het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden waartoe de Liemers inmiddels
behoort over een grote afstand geslecht en vervangen door een
overlaatkade. Wanneer bij hoog water de overlaat werkt, worden
talrijke bewoners van de Liemers door grote wateroverlast ernstig
gedupeerd. Velen voelen zich als grensbewoners opgeofferd. Zo schrijft
een woedend gemeentebestuur van Zevenaar in 1850 na opnieuw grote
waterschade: "De waterschade is te weeg gebragt, niet door eene
ramp, waartegen geene menschelijke magt iets vermag, maar door de
daden van het Staatsgezag"
Twee jaar later in 1852 geeft de regering eindelijk toe en wordt
de Liemerse overlaat gesloten. Vermoedelijk wordt dit niet gedaan
omdat de regering in Den Haag zich het lot van de bevolking aantrekt
maar veeleer om economische redenen, in verband met de aanleg van de
spoorlijn Arnhem - Emmerich.
1816
Uitgezonderd enkele dagen in augustus regent het in 1816 van half mei
tot in november vrijwel onafgebroken. De Liemers verandert in een
moeras. Ook in Babberich gaan de oogsten compleet
verloren. Armoede is het gevolg en velen voeden zich met voedsel dat
onder normale omstandigheden aan varkens gegeven wordt. Ook elders in
Europa en de wereld is 1816 een rampjaar. Naar schatting 200.000
mensen verhongeren in Europa. In veel landen breken voedselrellen uit.
In latere jaren wordt duidelijk dat de extreme weersomstandigheden het
gevolg zijn van de vulkaanuitbarsting van de Tambora op het eiland
Sulawesi in de Indonesische Archipel.
1817 Nadat het
gehele jaar 1816 het extreem slechte weer ook in Babberich
voor enorme problemen zoals honger en armoede heeft gezorgd,
verschijnt medio maart 1817 de zon, die zich daarvoor in dertien
maanden vrijwel niet heeft laten zien. Het gewone klimaat keert
eindelijk weer terug.
Pas in de loop der 20e eeuw hebben wetenschappers vastgesteld dat de
tijdelijke klimaatverandering, die de wereld in 1816 kwelt, het gevolg
is van de enorme vulkaanuitbarsting van de Tambora op het eiland
Sulawesi in de Indonesische Archipel. Aan het begin van de 19e eeuw
duurt het maanden tot jaren voordat nieuws van de andere kant van de
wereld onze omgeving bereikt maar ook als men het toen eerder geweten
had zou niemand een verband gelegd hebben tussen de vulkaanuitbarsting
en de tijdelijke klimaatverandering.
1820 In het vroege voorjaar worden door de ongewoon hoge temperatuur massa's smeltwater over de rivier aangevoerd, waarbij ten gevolge van de instorting van de Babberichse overlaat (zie ook 1809) de Liemers weer geheel en al overstroomt. De hulpvaardige burgemeester van Elten, Andreas Jansen vaart enkele dagen met zijn aak in Babberich rond om mensen en vee te redden.
1820 De tabaksteelt krijgt na de overdracht van de Kleefse enclaves aan het Koninkrijk der Nederlanden een gevoelige klap door de hoge invoerrechten, die voor de export van tabak naar Pruisen geheven worden.
![]() |
De Liemers en omgeving uit een aardrijkskundig schoolboek door J. van Wijk Roelands Zoon uitgegeven door H.C.A. Thieme te Zutphen in 1827. Babberich wordt niet expliciet genoemd, Beek, Dijk, Oud Zevenaar, Lool (Loil) en Holthuizen daarentegen wel. |
1824 In Zevenaar wordt op maandag 16 augustus geboren Benedictus Rosenboom, die in de tweede helft van de 19e eeuw in de Liemers bekend staat als de rondtrekkende jood Bender (Bendel). |
|
Bendel woont vele jaren of in Babberich
of in de Zevenaarse Wittenburgstraat. |
1824 Omstreeks deze tijd rijdt driemaal per week een diligence over de rijksweg van Arnhem via Zevenaar, Babberich, Emmerik, Wesel naar Duesseldorf en vice versa. De diligence is in deze tijd het snelste en veiligste vervoermiddel. De ritprijs bedraagt ongeveer 75 zilver grosschen per mijl. Langs de route zijn diverse wisselplaatsen, waar verse paarden kunnen worden ingezet en reizigers zich kunnen verpozen. |
![]() De diligence zoals deze door Babberich kan hebben gereden |
1826 Op 7 november 1826 koopt de in Oud Zevenaar geboren en in Amsterdam wonende pianofabrikant Johannes van Raay (1775 - 1845) een huis in Babberich van Jan Arends. Het pand, dat hij de naam Huize Valdijk geeft, wordt door timmerman Hendrik ter Heerd aan de wensen van de nieuwe eigenaar aangepast. Naast Huize Valdijk bezit Van Raay nog andere panden in Babberich waaronder Huize Liemerslust.
|
![]() In de jaren dertig van de 19e eeuw wordt Huize Valdijk uitgebreid met een forse toren, die in latere jaren weer wordt gesloopt waardoor in onze tegenwoordige tijd het pand geen toren heeft. |
1830 Rivierwater dat over de Liemerse wateroverlaat stroomt, richt weer eens veel waterschade aan. Het geduld van de inwoners van de Liemers, toch al vaak op de proef gesteld, wat betreft het onzorgvuldige waterbeheer van de overheid, raakt duidelijk op. In 1844 noemt het gemeentebestuur van Zevenaar de overlaatkade: "een daad van geweld, waardoor deze gemeente van hare waterkeeringen, zonder eenige schadevergoeding is beroofd".
1831 De oproep van de protestante koning Willem I, om dienst te nemen in het leger, leidt in de overwegend katholieke Liemers tot grote weerstand onder de bevolking. Op dinsdag 15 februari 1831 komt zelfs een strafexpeditie bestaande uit tweehonderd manschappen, onder leiding van majoor Schimmelpenninck, naar het district Zevenaar, waartoe Babberich behoort, om orde op zaken te stellen en dienstweigeraars op te sporen.
1836 Op 81-jarige leeftijd overlijdt vroedvrouw Catharina Wolters, vrouw van Jan Harmsen. Ze heeft meer dan een halve eeuw vanaf 1784 tot haar overlijden in 1836 als vroedvrouw gewerkt in Oud-Zevenaar en Babberich. In 1815 deed ze op 60-jarige leeftijd examen in Munster.
1837 Dijkdoorbraak bij
Leuven / Leuffen (buurtschap in nabijheid van
Oud-Zevenaar), waardoor de Liemers voor de zoveelste keer
overstroomt.
1837 De parochie Oud-Zevenaar (in die
tijd omvattende Oud-Zevenaar, Babberich, Grieth, Kwartier,
Ooy, Zweekhorst en Holthuizen) telt 349 huizen en ongeveer 2.200
inwoners, waarvan ongeveer 2.050 Rooms Katholiek en 130 Hervormd. Het
overgrote deel van de bevolking is werkzaam in de landbouw.
1837 De vroegste vermelding in de Liemers van een influenza-epidemie. In Oud-Zevenaar overlijden zeven mensen aan influenza.
1837
Van Gend & Loos neemt de exploitatie over van de
postwagendienst Arnhem - Zevenaar - Babberich -
Emmerich. De postwagen vertrekt 's ochtends om zeven uur uit
Arnhem en is om elf uur in Emmerich. Bij logement Het
Hof van Berlijn in Zevenaar wordt van paarden
gewisseld.
|
![]() Hof van Berlijn in Zevenaar waar vele decennia van paarden is gewisseld. |
1842 De kronkelende dijk, vlak langs kasteel Halsaf, wordt tot aan de landsgrens recht getrokken.
1845 Overvloedige regenval heeft tot gevolg dat meer dan 75% van de oogst verloren gaat. De aardappelteelt verrot vrijwel volledig.
1846 Door de aardappelziekte gaat opnieuw een groot deel van de aardappeloogst verloren. Omdat bovendien ook de roggeoogst en tarweoogst door een muizenplaag mislukken is er een groot voedseltekort.
1846 Op
zondag 1 november 1846 overlijdt op 72-jarige leeftijd Frans
J.A. de Neree (1773 - 1846), heer van Babberich,
Kamphuizen en Hees, lid van de Staten van Gelderland,
dijkgraaf van het polderdistrict de Lijmers en echtgenoot van
Catharina Tellegen. Sedert 1815 was hij eigenaar van havezate
Camphuysen.
|
![]() |
1847 De
overheid roept zondag 2 mei uit tot algemene biddag. Na twee
eerdere jaren met een mislukte aardappeloogst is er opnieuw door de
aardappelziekte alsmede de hoge graanprijzen een ernstig voedseltekort.
1849 Een zeer besmettelijke cholera-epidemie
maakt in Nederland in 1848 / 1849 ruim 22.000
dodelijke
slachtoffers. De gemeente Zevenaar, waaronder Babberich
blijft gelukkig gevrijwaard. Mogelijk hebben maatregelen op het gebied
van hygiene, die het gemeentebestuur genomen heeft, hieraan
bijgedragen.
1850 De gemiddelde levensverwachting in de Liemers bedraagt 34 jaar; dit is in het bijzonder het gevolg van de grote kindersterfte.
1850 Ook in de tweede helft van de negentiende eeuw gaat de industriele revolutie vrijwel volledig voorbij aan de Liemers.
1850 In Oud-Zevenaar / Babberich wordt molen "De Hoop" gebouwd. Bouwer is Hendrik B. Meyer uit Vorden, die al in 1852 na het overlijden van zijn echtgenote de molen verkoopt aan de familie Pijnappel uit Olst. Tot in de huidige tijd, dus al meer dan 160 jaar, is deze molen in het bezit van de familie Pijnappel.
|
|
1851 Bijna 9% van de Zevenaarse bevolking is afhankelijk van de bedeling. In grote Europese steden is dit percentage halverwege de 19e eeuw dramatisch hoger: in Amsterdam 30%, in Londen 35% en in Parijs 35%. Het Zevenaarse gemeentebestuur maakt zich grote zorgen. Zij zoekt de oorzaak in de lustgevoelens van de huwbare armen:
"een algemene oorzaak voor de vermeerdering van de armoede wordt gevonden in de vroege en vermenigvuldige huwelijken van de armen en minst gegoede, waardoor hun aantal buitengewoon vermeerdert"
![]() |
Ook in de Liemers vinden we in voorgaande eeuwen diverse armenhuizen bestemd voor mensen afhankelijk van de bedeling.
Op de foto links zien we een huis (plaatselijk ook bekend als "Maagdenklooster") op de hoek Kerkweg-Dijkweg dat tot 1916 in Oud-Zevenaar als armenhuis heeft gediend. In het armenhuis heeft iedere arme een kamer. In 1924 is het huis verbouwd tot woonhuis. Op de achtergrond de Martinuskerk; ook voor de inwoners van Babberik in die tijd de parochiekerk. |
1852 In een
heel jaar verdient een arbeider in de Liemers
gemiddeld ongeveer 300 gulden.
1852 De in 1809 door Koning Lodewijk Napoleon
verlaagde dijk bij Kamphuizen wordt weer op bandijkhoogte gebracht.
1853 Omstreeks deze tijd wordt in Babberich de Dorpsstraat aangelegd.
|
![]() Doorgaande weg Zevenaar - Elten begin 20e eeuw Rechts is nog net te zien de Babberichse molen (gebouwd 1856 en gesloopt 1927) |
1855 Door ijsophoping breken op zaterdag 3 maart 1855 de Rijndijken bij Bislich (in de omgeving van Wesel) waardoor ook de Liemers grotendeels onder water komt te staan. |
|
1855 De burgemeester van Bergh, ondersteund door inwoners van Babberich, Didam, Herwen en Aerdt, Oud-Zevenaar en Beek, verzoekt de minister van Binnenlandse Zaken om in Babberich een treinstation te realiseren aan de nieuwe spoorlijn Arnhem - Emmerik. Het verzoek wordt in eerste instantie afgewezen. Ruim veertig jaar later op 1 mei 1897 wordt Babberich toch halteplaats voor internationale treinen. Op zondag 22 mei 1932 wordt deze halte echter weer gesloten.
1856 De Rhijnspoorweg, die Arnhem via Utrecht met Amsterdam verbindt, wordt via Zevenaar en Babberich doorgetrokken naar Duitsland. De spoorverbinding geeft een economische impuls aan ondermeer de Liemers. Op 12 februari wordt het traject van de spoorlijn Arnhem - Emmerich feestelijk geopend. Nog hetzelfde jaar is op 17 oktober de aansluiting op de spoorlijn Emmerich - Oberhausen een feit. In de periode 1897 tot 1932 heeft Babberich een eigen station.
![]() |
Station Zevenaar kort na de opening in 1856 Restaurateurs in station Zevenaar zijn onder meer "dikke" Jan Bus, Dopheide en Gietelink geweest. Ruim honderd jaar na de opening in 1856 wordt dit station in 1961 afgebroken en vervangen door het huidige (eenvoudige) station.
|
1856 Zes jaar nadat molen "De Hoop" is gebouwd, krijgen de broers Jan (bakker) en Louis Hetterscheid (timmerman) uit Zevenaar vergunning voor de bouw van een stellingmolen aan de Dorpstraat in Babberich. Deze molen wordt in 1927 gesloopt maar het huis van de molenaar blijft (tot op de dag van vandaag) gespaard.
|
|
1856 De toren
van Huize Valdijk aan de Hoofdstraat in Babberich wordt
gesloopt waarna Valdijk als boerderij in gebruik wordt genomen.
1857 Op de in 1856 geopende spoorverbinding tussen Arnhem en de Duitse grens vindt het allereerste dodelijke ongeval plaats. De 31-jarige spoorwegwachter Johannes Theodorus Bodde, gehuwd met Joanna Daniels en vader van vier jonge kinderen, wonende aan de Oud-Zevenaarsedijk verongelukt op woensdag 21 januari 1857 in de buurtschap Holthuizen bij Babberich.
1857 In de in 1857 in Amsterdam verschenen uitgave "Ons Vaderland en zijn bewoners" staat op bladzijde 248 over Zevenaar en de Liemers onder meer: "Zevenaar en zijn omtrek is bovendien merkwaardig door den hoogen ouderdom, welken vele inwoners hier bereiken, een gevolg der gezonde luchtstreek, die nagenoeg nimmer besmettelijke ziekten duldt. Zoowel om deze als om de gemakkelijke middelen van communicatie, verdient de uitmuntende Latijnsche School te Zevenaar, tevens kostschool, alle aanbeveling".
1858 Verschijning
van Maria in Lourdes. Ook op de overwegend katholieke
bevolking van Babberich maakt dit diepe indruk.
1859 In het provinciaal verslag over 1859
wordt gemeld dat in Zevenaar en in de "geheele Lijmers, zooals
doorgaans weinig heerschende ziekten zijn voorgekomen". Het wordt
toegeschreven aan de "gezond ligging" van deze streek.
1861 Nadat het half december 1860 is gaan vriezen, zet op 16 januari de dooi in, waarna het ijs zich opeen pakt en het water snel stijgt. Op 29 januari stroomt de Pannerdense waard onder. Een dag later lopen door een zeer hoge waterstand van de Oude Rijn de spoorlijn en de postweg tussen Babberich en Elten op diverse plaatsen over. Korte tijd later spoelt de spoordam over een afstand van 100 meter weg, waarna de bandijk onder grote druk komt en een zeer ernstige situatie ontstaat. Met man en macht wordt getracht om de bandijk te versterken. Ter versterking van zwakke plekken gebruikt men pannen en stenen van een bakoven. In de vroege ochtend van donderdag 31 januari blijkt dat de inspanningen vergeefs zijn en breekt de dijk door. Reeds op de tweede dag na de doorbraak bezoekt Koning Willem III het rampgebied.
|
Koning Willem III en zijn eenjarige dochter prinses
Wilhelmina in 1881
Koning Willem III bezoekt op zaterdag 2 februari 1861 het getroffen gebied in Zevenaar, Babberich en in Westervoort. |
1867 Door runderpest gaat het grootste deel van de veestapel verloren. Ook de oogst is slecht waardoor 1867 als rampjaar ervaren wordt.
1868 Extreme droogte in de Liemers veroorzaakt voedseltekort.
1870 Vooral na het gereedkomen van de spoorlijn Arnhem - Keulen in 1856 gaan veel arbeiders uit de Liemers werken in het Duitse Ruhrgebied. Op maandagochtend staan op de treinstations van o.a. Zevenaar, Babberich en Elten honderden arbeiders om met de eerste trein naar het Ruhrgebied te gaan. Arbeiders uit plaatsen als Beek, Didam en Loerbeek hebben dan al een aantal kilometers lopend afgelegd. Sommige arbeiders vestigen zich in de loop der tijd definitief in Duitsland, het merendeel komt echter telkens na een week werken zaterdagavond thuis.
1871 In de zeer vroege ochtend van 27 maart treft een gruwelijke ramp de familie Bruins, wonende aan de Bemweg in de buurtschap Holthuizen, tussen Babberich en Oud-Zevenaar. Hun hofstede "De Oude Bem" brandt die ochtend volledig af. Een elfjarig dochtertje (Agnes Bruins) loopt hierbij vreselijke brandwonden op maar op wonderbaarlijke wijze overleeft zij de ramp. Het pand en de roerende zaken waren voor in totaal 2400 gulden (1100 euro) verzekerd. |
|
1873 In havezate Camphuysen wordt op 13 september de Oud-Zevenaarse schutterij St. Anna opgericht.
|
![]() Havezate Camphuysen, omstreeks 1960 |
1874 Het Gilde St. Jan wordt opgericht. Het
Gilde, de grootste vereniging van Babberich, heeft altijd een
grote verbondenheid met de kerk en de familie De Neree gekend. Bij de
oprichting van het gilde speelt het beteugelen van drankmisbruik en
ruzies een belangrijke rol.
1875 In de periode 1875 - 1895 is door de
landbouwcrisis sprake van grote werkeloosheid. Ook inwoners van
Babberich zoeken werk in het Duitse Ruhrgebied.
1876 In de nacht van 12 op 13 maart beukt een
zware storm de bandijk in Lathum over een lengte van 400 meter voor
een deel weg. Door het met man en macht aanbrengen van driedubbele
bekistingen van mest en puin slaagt men erin de gevolgen te beperken.
In Giesbeek komen 24 huizen onder water te staan en in Angerlo 4
huizen. Bij het grenskantoor in Babberich spoelen door water
en storm gaten van 8 meter in de weg.
1878
Op zaterdagmorgen 25 november 1878 omstreeks 8 uur breekt
brand uit in hofstede "De Holtkamp" bewoond door de familie
Stokman aan de Sleeg in Babberich / Oud-Zevenaar. De hofstede
brandt tot de grond toe af. Het vee kan worden gered maar de
inboedel gaat verloren. Na de brand wordt de boerderij weer
opgebouwd. |
|
1878 Medio september 1878 ontstaat als gevolg van hooibroei brand op het Huis te Babberich, ook genoemd Huis Halsaf, waardoor het washuis, het koetshuis en de schuur in vlammen opgaan. Het huis zelf blijft met hulp van de brandspuiten gespaard. |
|
1880 In Huis Babberich wordt 18 maart geboren Christophe Karel Henri de Neree tot Babberich (1880 - 1909). Op 21 jarige leeftijd loopt Karel tuberculose (t.b.c.) op waardoor hij de rest van zijn leven doorbrengt in sanatoria o.a. in Arosa en Montreux. Vooral tijdens zijn verblijf in sanatoria blijkt hij een begenadigd tekenaar.
|
|
1880 De Zevenaarse stalhouder Chr. Weijers, die de nachtelijke postrit Arnhem - Babberich - Emmerik onderhoudt, klaagt over de slechte berijdbaarheid bij nacht van sommige delen van de weg, waardoor zowel mens als paard gevaar lopen. Weijers is verplicht om de afstand Arnhem Emmerik (32 km) binnen 2 uur en een kwartier af te leggen. Hoofdingenieur De Bruijn Kops antwoordt op de klacht "dat bij zulk een hard rijden bij duisternis de geringste oneffenheden hinderlijk, ja gevaarlijk worden".
|
|
1882 De gemeente
Zevenaar richt een openbare school op aan de Rijksweg in Babberich.
Het eerste schoolhoofd is Bernardus Berendsen, die zijn intrek neemt in de onderwijzerswoning naast de
school. Zijn jaarwedde bedraagt 900 gulden (410 euro). Hij blijft
ruim 25 jaar hoofd. In december 1882 telt de school 175 leerlingen.
![]() |
Openbare Lagere School in
Babberich in 1918.
|
1883 De aardappeloogst gaat voor het
tweede achtereenvolgende jaar door wateroverlast verloren.
1883 Voorafgaande aan de definitieve huisvesting van paters Capucijnen in Babberich vertoeven enkele paters enige tijd in een pand van klompenmaker Jan Nova, die met zijn vrouw Aleida van Bindsbergen en hun vijf kinderen naar Noord-Amerika was geemigreerd. Sedertdien wordt het daglonershuis in de volksmond vaak het "oude patersklooster" genoemd. |
|
1884
Op zaterdag 21 juni overlijdt prins Willem-Alexander
onverwacht. Omdat zijn vader koning Willem III niet van zins
is eerder terug te komen van een vakantiereis naar Duitsland
en Zwitserland, vindt de begrafenis pas plaats op donderdag
17 juli 1884. |
|
1884 Op de hoek van de grote weg naar Elten (later Dorpsweg/Rijksweg) en de Zandweg naar Beek (later Beekseweg) bouwt R.J.C.W. de Neree op de fundamenten van een voormalig pand een winkel met cafe dat de naam "Sint Annaburcht" krijgt. De naam verwijst naar een voormalig pand op dezelfde plaats dat eigendom was van het Sint Anna gilde. Sint Annaburcht is lange tijd rustplaats voor de paardenkoets van Arnhem naar Emmerich.
|
|
![]() |
De Sint
Annaburcht in Babberich De afbeelding is uit de periode dat hier de rustplaats is voor de paardenkoets van Arnhem naar Emmerich |
1885
Komst van de "blotevoetenpaters" in Babberich. Voor
deze volgelingen van de Heilige Franciscus is in 1885 een
klooster en kloosterkerk gebouwd. De katholieken mogen in
deze kerk hun "zondagsplicht" vervullen, maar blijven
formeel parochianen van de St. Martinusparochie in
Oud-Zevenaar. |
|
1886 Een rampjaar voor veel boeren: Na een uitzonderlijk warme en droge voorzomer volgt een overvloed aan regen, waardoor veel weilanden onder water komen en het vee opgestald moet worden. Veel boeren hebben onvoldoende mogelijkheden om de dieren bij te voeren. Tot overmaat van ramp heerst er een epidemie van mond- en klauwzeer.
1887 Op donderdagochtend 8 september ontstaat brand in het huis van de familie J. van Ampting in Babberich. Huis en inboedel gaan verloren. Oorzaak van de brand is "het springen der lantaarn". Alles is verzekerd bij de brandwaarborg-maatschappij te Zwolle.
1888 Tussen 1878 en 1895 treft een enorme landbouwcrisis Europa. Deze is het gevolg van import van goedkope landbouwproducten uit de Verenigde Staten en Canada waardoor prijzen sterk dalen. Werkeloosheid en armoede nemen sterk toe. Veel mensen, ook uit Babberich, besluiten onder druk van de omstandigheden naar het buitenland te vertrekken zoals naar het Duitse Ruhrgebied en de Verenigde Staten. Voor sommigen is dit vertrek tijdelijk, anderen vertrekken definitief.
1889 De Babberichse paters Capucijnen beginnen met het geven van meditaties, predicaties en veertigurengebeden, waarmee ze in een grote behoefte voorzien.
|
|
1889 Op maandag 24 juni 1889 maakt het Algemeen Handelsblad melding van een ongeval in Babberich. Terwijl de sneltrein nadert, loopt een jong meisje op de spoorbaan. De machinist remt maar slaagt er niet in tijdig te stoppen. De trein duwt het kind omver waarbij het tussen de rails belandt maar als door een wonder geheel ongedeerd blijft.
1891 Op woensdag 11 maart besluiten 101 Liemerse boeren (68 uit Didam, 19 uit Zeddam en 14 uit Wehl) tot de oprichting van een cooperatieve roomboterfabriek, waardoor Didam de primeur heeft van de allereerste cooperatieve roomboterfabriek buiten Friesland. Het kapitaal wordt verkregen door uitgifte van aandelen van f 50,- (22,50 euro) aan ieder van de deelnemers. De fabriek is al snel een groot succes en omgevende plaatsen volgen: Doesburg in 1892, Zevenaar in 1893, Angerlo in 1894 en Wehl in 1894.
![]() |
De Didamse roomboterfabriek, omstreeks 1900 |
1892
Op maandag 1 februari 1892 wordt in 't
Kwartier te Babberich, waar zijn voorouders al vele
eeuwen woonden, geboren Albertus (Bart) van Bindsbergen
(1892 - 1978). |
|
1893 Op dinsdag 25 april brandt het meer dan 150 jaar oude pand van de familie Alters, gelegen aan de Babberichseweg, volledig af.
|
|
1893 Op dinsdag 28 november brandt boerderij "De Swaen", gelegen aan de Aerdtse veerweg, bewoond en in gebruik bij de eigenaar Jan Hendrik Gepkens geheel af. Het vee kan slechts met grote moeite gered worden, de hond komt in de vlammen om, de huisraad gaat vrijwel geheel verloren evenals alle landbouwwerktuigen en de ingezamelde oogst, waaronder dertigduizend garven tarwe
1894 Medio januari brandt het vlakbij Huis Babberich gelegen huis van Albertus Ross volledig af. Door de hevige koude is er een groot tekort aan bluswater.
1895 Op donderdag 13 juni 1895 ontstaat brand in het huis van de familie Jac. Kluitman in Babberich. Huis en inboedel gaan vrijwel volledig verloren. Extra triest is dat het vuur ontstaan is in de kamer, waar de een dag eerder overleden dertienjarige zoon opgebaard lag. Mogelijk is een omgevallen kaars de oorzaak van de brand. De vrouw des huizes loopt bij het weghalen van het lijk ernstige brandwonden op aan gezicht, armen en handen.
1896 Omstreeks deze tijd worden op de school in Babberich al jaarlijks klassenfoto's gemaakt.
|
|
1897 Op maandag 10 mei wordt het
treinstation Babberich geopend. Het is dan het laatste
Nederlandse station voor de Duits-Nederlandse grens.
![]() |
|
Spoorwegwachtershuisje in Babberich,
omstreeks 1965 |
1897 Op 1 december telt de gemeente
Zevenaar, waartoe ook Babberich en Oud-Zevenaar behoren,
4342 inwoners, verdeeld over 2285 mannen en 2057 vrouwen.
1898 Op
donderdagavond 28 juli 1898 omstreeks 9 uur treft een blikseminslag de
boerderij van J.H. Stam, gelegen in Babberich aan de Rijksweg
van Zevenaar naar Elten. Het woon- en achterhuis alsmede schuren
worden geheel door brand verwoest. De gebouwen alsmede de roerende
goederen zijn tegen brandschade verzekerd. De in de onmiddellijke
nabijheid gelegen boerderij van A.T.M. Bergervoet kan met behulp van
de in Babberich gestationeerde brandspuit behouden
worden.
1899 De familie Van de Sandt laat hun boerderij (het Uiversnest) aan de Babberichseweg in de buurtschap Holthuizen tussen Oud-Zevenaar en Babberich slopen en bouwt een nieuw statig herenhuis. |
|
1899 F. Th. Weitjes wordt pastoor van de R.K. parochie Oud-Zevenaar, waartoe in deze tijd ook Babberich behoort. Gedurende zijn pastoraat wordt de uit 1865 daterende Zuidbeuk van de Oud-Zevenaarse St. Martinuskerk gesloopt en vervangen door een Mariakerk. |
|
1900 In
december brengt Paul Kruger, president van Zuid-Afrika per
trein een bezoek aan Nederland. De ontvangst is overal
gigantisch en overweldigend. |
|
1903 Op donderdagochtend 3 december valt ter hoogte van Babberich een 7 jarig jongetje uit de trein rijdend van Emmerik naar Zevenaar. Onmiddellijk wordt aan de noodrem getrokken maar deze blijkt niet te werken en de trein rijdt verder. De pleegvader van het jongetje, een predikant uit 's-Heerenberg, wil uit de trein springen maar medepassagiers kunnen dit tegenhouden. De trein rijdt door naar Zevenaar waar het ongeval wordt gemeld waarna direct een goederentrein met de stationschef en drie marechaussees vertrekken om de jongen te zoeken. Het jongetje wordt gevonden en wonder boven wonder heeft hij alleen wat schrammen aan de val uit de rijdende trein overgehouden.
|
|
1904
Omstreeks deze tijd aan het begin van de 20e eeuw zijn er
vooral in 't Kwartier in Babberich opmerkelijk veel
uitmuntende vertellers, die elkaar inspireren.
|
|
1905 Hendrik Cremers (uit Sint Agatha bij Cuyk) bouwt in de Dorpstraat een woning, waar hij een schoenmakerij aan huis heeft. |
|
1905 Op zondag 14 september vindt in de parochie Oud-Zevenaar, waartoe ook Babberich in die tijd behoort, een groot Maria-feest plaats. Dit feest, georganiseerd door de R.K. parochie Oud-Zevenaar samen met diverse andere parochies uit de Liemers, luidt een hernieuwde periode in met Oud-Zevenaar als bedevaartsplaats ter ere van Maria. |
|
1906 In januari zoekt de Rijkspolitie uit de omtrek van Babberich en de marechaussee van Zevenaar versterkt met manschappen van andere brigades gedurende vele weken in de bossen naar Dorus Driesen, lid van de beruchte familie Driesen. Naast Dorus worden ook zijn broers Antoon en Bernard bij voortduring gezocht en veroordeeld. Op dinsdagmiddag 23 januari 1906 lukt het de rijksveldwachters Heere uit Babberich en Almekinders uit Didam eindelijk om Dorus Driesen te arresteren. Hij wordt overgebracht naar het arrestantenlokaal in Didam en de hele nacht zorgvuldig bewaakt uit vrees dat zijn broers hem zullen bevrijden. De volgende dag wordt Dorus overgebracht naar de gevangenis in Arnhem waar hij een straf van 9 maanden moet uitzitten.
1907 Op woensdag 18 september viert "bovenmeester" Berendsen dat hij 25 jaar schoolhoofd van de openbare school in Babberich is. In 1911 wordt hij opgevolgd door Martinus Julianua Gremmen, tot dan schoolhoofd in Gendringen. |
|
1907 In de kruitfabriek van Elten vindt een enorme ontploffing plaats. Tot de dodelijke slachtoffers behoort Johannes Theodorus Klutman (1874 - 1907) uit Babberich.
1908 Opening ziekenhuis "Consolatio Afflictorum" Zevenaar aan de Didamseweg.
![]() |
Links: het Ziekenhuis
"Consolatio Afflictorum", omstreeks 1930 |
1909 Een initiatief om een smalspoorlijn dwars door de Liemers (van Tolkamer via Lobith, Elten, Babberich, Didam en Angerlo naar Doesburg) aan te leggen loopt stuk mede omdat gemeenten weinig medewerking verlenen.
1909 Op dinsdag 19
oktober 1909 overlijdt in het Duitse kuuroord Todtmoos Carel
de Neree (1880 - 1909) aan de gevolgen van de in deze tijd
ongeneeslijke tuberculose (t.b.c.). Het werk van deze in 1880 in Babberich
geboren "dandy-kunstenaar", wordt gerekend tot de hoogtepunten van
de Nederlandse kunst rond 1900.
|
|
1910 Het ministerie van Justitie geeft opdracht voor de bouw van een woning voor de veldwachter aan de Babberichse Dorpsstraat. In het huis waar op de begane grond ook een arrestantenverblijf aanwezig is, woont in de periode 1914 tot 1939 rijksveldwachter Lucas Geertman. Daarna wordt het vele decennia de woning van schoenmaker Bernard ter Heerdt. |
|
1911 De Babberichse "bovenmeester" Berendsen wordt opgevolgd door Martinus Julianua Gremmen, tot dan schoolhoofd in Gendringen. Meester Bernardus Berendsen is bijna dertig jaar, vanaf de opening van de school in 1882 tot 1911, schoolhoofd geweest. |
|
1912 In Warnsveld sterft op 11 mei Benedictus Rosenboom, zoon van de uit Hallenberg afkomstige koopman Abraham Rosenbaum en zijn vrouw Maria Benedictus Lyon. Een groot deel van zijn leven heeft Benedictus in Babberich gewoond tot hij in 1902 wordt opgenomen in het gesticht in Warnsveld.. In de tweede helft van de 19e eeuw was Benedictus in de Liemers een bekende figuur als de rondtrekkende jood Bender (Bendel). |
|
Bendel woont vele jaren afwisselend in Babberich
en in Zevenaar. |
|
Dat Bendel in de Liemers een begrip is, blijkt ook uit deze ansichtkaart met de afbeelding van Bendel (ca 1910) |
|
1912
Eind
juli is in Babberich en omgeving een hevig onweer waarbij de
heer J. Wijenberg, commies
van het douanekantoor Babberich, voor de ogen van
zijn vrouw dodelijk door de bliksem wordt getroffen. Als gevolg van de
enorme schrik wordt de weduwe Wijenberg "krankzinnig" en moet in een
"krankzinnigengesticht" worden opgenomen.
1913 Hoewel de gemeente Zevenaar, waartoe Babberich behoort, pas sedert 1816 deel uitmaakt van het Koninkrijk der Nederlanden wordt op grootse wijze het eeuwfeest van de onafhankelijkheid gevierd. De organisatie is in handen van de heren A. Verheijen uit Ooy, H. Gremmen uit Babberich en J.G.A. Honig uit Zevenaar.
|
|
1913 De komst van de Eerste Wereldoorlog dient zich aan. Op 1 augustus wordt de grenspassage naar Nederland door de Duitse autoriteiten verboden.
|
|
1913 De postkardienst tussen Arnhem - Zevenaar - Babberich - Emmerik wordt opgeheven. Hiermee komt ook een eind aan de paardenwisseling, die in Babberich bij logement Sint Anna van Johan Tenback (op de hoek Rijksweg - Beekseweg) plaatsvond. Het traject Arnhem - Emmerik - Arnhem met een totale afstand van ongeveer 65 kilometer werd door de paarden in vijf uur afgelegd. De koetsier van de allerlaatste rit is Bart Karrenbelt. Door de treinverbinding en de intrede van de auto wordt de met paarden getrokken postkar geschiedenis .
|
|
1914
Op vrijdag 31 juli om 12.10 uur kondigt de Nederlandse regering een militaire
mobilisatie aan. Korte tijd later breekt een weerzinwekkende
oorlog (W.O. I 1914 - 1918) uit, waarin 10 miljoen mensen
omkomen. Hoewel Nederland buiten het oorlogsgeweld blijft, gaat ook in
de Liemers de bevolking gebukt onder angsten, onzekerheid,
tekorten, ondervoeding, werkeloosheid en armoede.
![]() |
Groepje gemobiliseerde grenswachten in Beek
(1917) |
1915 Door de oorlogssituatie (alle
buurlanden zijn in de Eerste Wereldoorlog verwikkeld) ontstaan
tekorten, waardoor de prijzen stijgen en de armoede ook in Babberich
snel toeneemt. Daarentegen zijn er ook velen die door de smokkelhandel
met Duitsland snel en grof geld verdienen.
![]() |
Smokkelaars aangehouden door douaniers |
1916 Op 21 september overlijdt in 's Gravenhage Jean P.R.M. de Neree tot Babberich, vanaf 1893 vooraanstaand lid van de Raad van Staten. Vier dagen later wordt hij per staatsspoor naar Zevenaar overgebracht en begraven in het familiegraf naast de R.K. kerk in Oud-Zevenaar. Zijn begrafenis wordt ondermeer bijgewoond door: prins Hendrik, de ministers Cort v. d. Linden, Ort en Lely, de oud-ministers Rink en Nelissen, de commissaris van de koningin Sweerts de Landas, burgemeester Van Karnebeek, de vice-president en leden van de Raad van Staten, leden van de Hoge Raad en gedeputeerden. |
|
1916 De kloosterkerk
aan de Beekseweg in Babberich wordt gepromoveerd tot hulpkerk
van de Oud-Zevenaarse St. Martinus.
Babberich, Capucijnen-klooster en ingang
kloosterkerk aan Beekseweg, omstreeks 1916
1916 In Babberich wordt aan de Dorpsstraat een huis gebouwd voor de zusters Franciscanessen. De uit Veghel afkomstige kloosterzuster gaan in Babberich onder meer aan de meisjesschool les geven.
.
|
|
1917 In Babberich wordt een meisjesschool gebouwd. Zusters Franciscanessen overgekomen uit Veghel gaan er les geven. Het aantal meisjes bedraagt in 1917 al meer dan 100. Ook wordt een bewaarschool in gebruik genomen, evenals een school voor voortgezet handwerkonderwijs voor meisjes.
.
|
|
1917 De winter
van 1917 behoort tot de strengste winters van de 20e eeuw. |
|
1917 Op 17 november wordt in Babberich toneelvereniging D.V.S. (Door Vriendschap Saamgebracht) opgericht. Tot de oprichters behoren naast pater Gracianus onder meer de heren S. Daniels, G. Swaters, H. en E. Schipper, W. Kluitman en W. Duits.
|
|
1918
Op maandag
27 mei meldt het persbureau Reuter dat de Spaanse koning alsmede
Spaanse ministers lijden aan een geheimzinnige aandoening, die
later de geschiedenisboeken ingaat als de Spaanse griep van
1918. Een aandoening waaraan wereldwijd 20 miljoen mensen
sterven. Omstreeks 10 juli komt bij
Zevenaar de Spaanse griep de Liemers binnen, nadat in Elten en
Emmerik enkele honderden gevallen van griep zijn geconstateerd.
De wereldwijde influenza-epidemie teistert ook de Liemers.
De Graafschap-Bode van 19 november 1918 meldt: "Overal, in 't
binnenland hoort men van ziekte en sterven. In de dorpen luidt dag
aan dag de doodsklok". Enkele voorbeelden: in Angerlo: 14
doden, in Herwen en Aerdt 30 doden en in Zevenaar 16 doden a.g.v.
influenza.
1918 Op maandag 11 november komt een eind aan een onvoorstelbaar bizarre en gruwelijke oorlog (Wereldoorlog I). Een groot deel van de Europese vooral mannelijke jeugd is afgeslacht. Naast de ongeveer 9 miljoen (!) dodelijke slachtoffers, zijn vele miljoenen levens geknakt en gezinnen kapot gemaakt. Nederland en ook de Liemers zijn de dans ontsprongen maar hebben wel de ontberingen (armoede) van de oorlog gekend.
1919 De sigarenfabrikanten Hubar en Van Kol uit Eindhoven starten in de voormalige Openbare Lagere School in Babberich een sigarenfabriek, die tot 1927 heeft bestaan. Vervolgens wordt het gebouw verkocht aan aannemer Joosten.
1919 De Babberichse muziekvereniging St. Jan is actief bij de festiviteiten rond de Vrede van Versailles, een verdrag dat een eind maakt aan de Eerste Wereldoorlog.
1919 In Babberich
gaan de R.K. Werkliedenvereniging en de A.B.T.B. (Algemene
boeren en Tuindersbond, in de
volksmond boerenbond)
gezamelijk een winkel exploiteren "in het voordeel van de
arbeidende stand". De winkel krijgt de naam "De
Eendracht" en wordt meer dan zestig jaar, tot 1983, gerund
door de zusjes Betje (1897 - 1985) en Tonia (1895 1988)
Pelgrum. Bij aankopen ontvangen klanten bonnen
("dividend") ter waarde van 2% van het gekochte bedrag
waardoor men extra te besteden heeft.
|
|
1920 In Didam wordt een R.K. middelbare land- en tuinbouwwinterschool opgericht. De school verkrijgt een belangrijke regionale functie. Ook boerenzonen uit Babberich bekwamen zich in de loop der tijd op deze school. Omstreeks 1960 is Louis van Keulen, overgrootvader van Sam, Simon en Sjef van Keulen, enige jaren in deeltijd (avonduren) docent aan deze school.
|
De
geslaagden van de middelbare land- en tuinbouwschool in
1923 |
1920 In
Babberich wordt door de werkliedenvereniging "Sint
Jozef" de R.K woningstichting "Sint Antonius"
opgericht. Het doel is om in Babberich goede arbeiderswoningen
te bouwen tegen betaalbare huren. De eerste woningen van "Sint
Antonius" worden in 1921 gebouwd aan de Veerweg in Babberich.
Deze woningen worden in 1980 gesloopt. Wesssel Eggen is
geboren in Babberich op 15 juni 1872. Hij is in dienst als
seinhuiswachter bij de Staatsspoorwegen wanneer hij in
1919 eervol wordt ontslagen met toekenning van pensioen
wegens kleurenblindheid. Hij verhuist van Heteren naar
zijn geboorteplaats waar hij aan de Sleeg vestigt. In 1920
wordt hij hij de eerste voorzitter van de R.K
woningbouwstichting "Sint Antonius". Van 1923 tot zijn
dood maakt hij deel uit van de Zevenaarse gemeenteraad en
is wethouder van 1927 tot 1931. Wessel Eggen overlijdt op
25 april 1937 te Babberich.
|
|
1921 Op zondag 17 april passeert een wel zeer bijzondere trein Babberich. Het betreft de begrafenistrein op weg van het Nederlandse Maarn naar het Duitse Potsdam met daarin het stoffelijk overschot van de op 11 april overleden keizerin Augusta van Schleswig-Holstein (1858 - 1921). De keizerin, in ballingschap overleden in het Nederlandse Doorn (bij Maarn), wordt op 19 april in Potsdam begraven waar ongeveer 250.000 mensen haar de laatste eer brengen. |
|
1921
De Franciscusstichting verzoekt de gemeente
Zevenaar tot "de bouw en inrichting" van een bijzondere
(=R.K.) lagere school. Als belangrijkste argument voert
zij aan dat de openbare school bevolkt wordt door
8 protestantse meisjes en jongens en maar liefst 121
katholieke jongens. Op 1 mei 1922 wordt de tot dan
openbare school overgedragen aan de St.
Franciscusstichting. |
|
1921
De heer Cornelis Appels wordt schoolhoofd in Babberich.
Hij zal dit gedurende een periode
van maar liefst 40 jaar blijven en verbreekt daarmee het record
van Bernardus Martinus Berendsen die van 1882 tot 1911, bijna
dertig jaar schoolhoofd in Babberich is geweest.
![]() |
Links: de jongensschool in Babberich |
|
![]() |
|
|
1923 Op zondag 28 januari 1923 wordt in Babberich de Harmonie St. Franciscus opgericht. Tot de oprichters behoren Bernard van Bindsbergen, Bart Bod en Anton Ros. Meester Mulder uit Babberich is de eerste dirigent. Hij zal worden opgevolgd door de voormalige professionele dirigent Broers van harmonie St. Jan.
![]() |
De Babberichse muziekvereniging St. Franciscus, omstreeks 1935 |
1924 Omstreeks deze tijd gaat de NV Lobitsche Auto-Dienst (L.A.D.) van start, die een autobusdienst onderhoudt tussen Spijk, Tolkamer, Lobith, Babberich, Oud-Zevenaar en Zevenaar. Tot in de jaren tachtig rijden er bussen van de L.A.D. tussen Lobith, Babberich, Zevenaar en Arnhem. |
![]() |
1925
Een legendarisch noodweer, bekend
onder de naam stormramp van Borculo, trekt in de
vroege avond van 10 augustus over Brabant, via
Nijmegen, Liemers en Achterhoek naar Twente en
uiteindelijk naar Duitsland. Borculo wordt geteisterd door
een onvoorstelbare tornado met een diameter van tussen een
en twee kilometer. Er vallen vier doden en tachtig
gewonden. In De Liemers wordt vooral de buurtschap
Dijk bij Didam zwaar getroffen.
Het dagblad "Het Vaderland" schrijft op 11 augustus: "Het hevige noodweer heeft gisteravond de buurtschap Dijk nabij Didam eveneens ernstig geteisterd. De bewoners van deze buurtschap zagen plotseling een hooge grijze zuil, welke steeds nader kwam, en welke op haar weg alles meesleurde. Niet minder dan elf woningen werden vernield. Een man en een vrouw werden tientallen meters weggeslingerd."
De avondeditie van het NRC schrijft ook op 11 augustus 1925: "Gisteravond heeft zich in de omgeving van Didam een noodweer ontlast, zooals zelden in ons land is voorgekomen. Tegen halfzeven kwam de bui uit het Zuiden aanzetten. Een hevig onweer, gepaard met een slagregen, was de inleiding. Daarna kwam een stevige wind opzetten, die allengs in kracht toenam. Plotseling bemerkten de verschrikte bewoners van Didam, dat van de Zuidzijde, van den kant van de Babbericher Allee, een hoos kwam aanzetten, een wervelwind, die met geweldige kracht alles wat hij op zijn weg tegenkwam, in het rond smeet."
1926 Watersnood in de Liemers als gevolg van een dijkdoorbraak in Pannerden.
De gearceerde gebieden staan in het voorjaar van 1926 onder water. In Pannerden staat alleen de hoger gelegen boerderij van "Van Keulen" niet onder water. Op bepaalde plaatsen bereikt het water een hoogte van meer dan drie meter.
Ook landelijk trekt de watersnood grote aandacht. Mariniers schieten de bevolking te hulp. Op 7 januari 1926 brengt koningin Wilhelmina een bezoek aan Pannerden om de situatie in ogenschouw te nemen. De bevolking van de Liemers is in het verleden vaak geconfronteerd met de gevolgen van hoog water. Andere hoogwaterjaren van de laatste 125 jaar zijn 1882, 1883, 1906, 1914, 1920, 1930, 1946, 1948, 1952, 1955, 1957, 1865, 1966, 1970 en 1995. |
|
1926 Begin augustus wordt cafe "De Grens" in Babberich door brand verwoest. |
![]() |
1926 Na zijn priesterwijding op zondag 25 juli 1926 wordt de vooral in latere tijd in R.K. kringen vermaard geworden Herman (H.J.H.M.) Fortmann enige tijd kapelaan in de R.K. parochie Oud-Zevenaar, waartoe ook Babberich in deze tijd behoort. In latere jaren wordt Fortmann ondermeer hoogleraar aan het seminarie Rijsenburg en de Rijks Universiteit Utrecht. In 1950 wordt hij belast met de oprichting van het filosoficum Dijnselburg in Huis ter Heide bij Zeist, waar toekomstige priesters vele decennia hun wijsgerige en theologische opleiding ontvangen. Ook tegenslagen zijn hem niet bespaard gebleven. Zo gaat bij de brand van Rijsenburg in de zomer van 1938 het materiaal van zijn proefschrift volledig verloren. |
![]() H.J.H.M. Fortmann (1904-1968) |
Een
groet
uit Babberich (1926)
1927 Rijkswaterstaat
ontwikkelt plannen voor de aanleg van de
"Provinciale Weg", die Babberich
moet verbinden met Beek. Als blijkt dat deze
weg door landgoed "De Bijvank" zal lopen,
maken inwoners zich sterk voor een alternatief
dat de Bijvank spaart. In 1933 zal blijken dat
hun inspanningen succesvol zijn geweest. |
![]() Het huis van Dora en Nelleke Klu(i)tman aan de Beekseweg in Babberich omstreeks 1935. Deze woning wordt afgebroken om plaats te maken voor de nieuwe weg van Babberich naar Beek. |
1927 De in 1856 door de gebroeders Jan en Louis Hetterscheid in Babberich gebouwde stellingmolen wordt gesloopt. Het er naast staande molenhuis (Dorpsstraat 7) blijft gespaard.
|
|
1928 Omstreeks dit jaar rijdt voor het eerst een inwoner van Babberich met zijn Ford op de wegen in en rond Babberich.
|
|
1929 Op het terrein van het ziekenhuis in Zevenaar wordt het Maria paviljoen in gebruik genomen. Het is bestemd voor de verpleging van patienten met een besmettelijke ziekte afkomstig uit de gemeenten Zevenaar (o.a. Babberich), Duiven, Westervoort, Herwen en Aerdt en Pannerden. Hiermee geven deze gemeenten uitvoering aan de in 1928 van kracht geworden Wet op de Besmettelijke Ziekten, waarin geregeld is dat alle gemeenten, alleen dan wel in samenwerking, dienen te beschikken over een barak voor de verpleging van besmettelijke zieken.
|
Voor het Maria paviljoen in Zevenaar bestaat gedurende de eerste jaren na de opening grote landelijke belangstelling, omdat het als model dient voor nieuw te bouwen inrichtingen. Het Maria paviljoen is de eerste inrichting in Nederland, waar het boxensysteem bij het verplegen van volwassen lijders aan besmettelijke ziekten consequent is doorgevoerd.
|
1929 De positieve ontwikkelingen van de jaren twintig worden bijzonder wreed verstoord door de beurskrach op 29 oktober, het begin van een wereldwijde crisis, die zijn weerga niet kent. Ongeveer 80 jaar later, in 2009, treedt een mondiale economische recessie / depressie op die vergeleken wordt met die van 1929 maar veel minder grote gevolgen heeft.
|
|
1930 In Babberich
wordt de R.K. Voetbalvereniging Victoria
opgericht en een jaar later gaat de R.K.
Voetbalvereniging Excelsior van start. In juni
1945 fuseren beide verenigingen en ontstaat de R.K.
Sportvereniging Babberich. Victoria speelt de
eerste jaren op het veld bij Gepkens, Excelsior bij
het "Babberichse bos". Na de fusie speelt Babberich op
de Goldsberg en beginjaren zeventig verhuist de club
naar het gemeentelijk sportpark "De Buitenboom".
De eerste tien jaren van haar bestaan voetbalt
Victoria op een weiland van Gepkens bij de Swanewaaij.
Het eerste seizoen bedraagt de huur 1 gulden voor
iedere zondag dat op het veld gespeeld wordt.
1932 De ook in Babberich immens populaire Zevenaarse arts Jan G. A. Honig (1872 - 1958) wordt voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunst (KNMG).
|
|
1932
Op zondag 22 mei wordt het treinstation
Babberich, na 35 jaar dienst te hebben
gedaan, gesloten. Het is tot dan het
laatste Nederlandse station voor de grens. |
|
1932 Marie Ruijs - Verhallen en haar man Piet Ruijs worden aangesteld als overwegwachters in Oud-Zevenaar. Het gezin betrekt dienstwoning (Wachtpost 7), gelegen bij het punt waar de rijksweg van Babberich naar Zevenaar de spoorlijn Zevenaar - Winterswijk kruist. Marie draait haar diensten van 4.30 uur tot 15.00 uur. Na zijn werk bij de wegploeg neemt Piet het van haar over en draait hij de diensten van 15.00 uur tot 1.00 uur in de nacht. Op maandag hebben ze vrij en komt een vervanger. Maandag is voor Marie wasdag. Tussen de treinen door verricht Marie haar huishoudelijke werkzaamheden. In de loop der tijd telt het gezin in hun kleine woning met in totaal drie slaapkamers 17 (!) kinderen. De zorg voor het gezin komt vooral op de schouders van Marie. Het echtpaar Ruijs -Verhallen blijft de werkzaamheden als overwegwachters verrichten tot Piet en Marie eind vijftiger jaren met pensioen gaan.
|
|
1933 In de Babberichse kloosterkerk mag vanaf 1933 ook gedoopt, getrouwd en begraven worden. De katholieke inwoners van Babberich hoeven hiervoor nu niet meer naar de Oud-Zevenaarse St. Martinuskerk.
![]() |
Parochiekerk in Babberich (1958) |
1933 Begin juli brandt in Babberich
de boerderij van C. Kremer af.
1934 Op zondagavond 9 september breekt in Babberich brand uit in de woning van de weduwe Veldkamp. In deze woning bevindt zich ook een schoenen- en sigarenwinkeltje. Het vuur grijpt zo snel om zich heen dat de woning tot op de grond toe afbrandt.
1934
Op de ledenvergadering van voetbalvereniging
Victoria op zondag 30 september 1934 wordt
meester C. Appels, tot voorzitter gekozen.
Dit heeft verstrekkende gevolgen voor de
toekomst van het Babberichs clubvoetbal want
gedurende vele decennia tot 1961 blijft hij een
bezielend leider van de sport in Babberich. |
![]() |
1935
Op zondag 5 januari viert Babberich dat
het klooster van de Capucijnen alsmede de
Franciscus- of kloosterkerk vijftig jaar
bestaan. Het geschenk van de parochianen bestaat
uit nieuwe banken in de kerk. |
![]() Capucijner Klooster in Babberich (1910) |
![]() |
![]() |
1935 De op 28 januari 1923 in Babberich opgerichte Harmonie St. Franciscus bestaat op zondag 28 juli 1935 exact 12,5 jaar. Een ter gelegenheid hiervan op deze dag gepland jubileumconcert wordt door de paters echter niet toegestaan omdat de zondag een rustdag is.
1935 Er bestaan gevorderde plannen om het Twente-Rijnkanaal door de Liemers te leiden. | ![]() |
Realisatie van het Twente-Rijnkanaal door de Liemers kan de lokale industrie een impuls geven. Het kanaal (zie plantekening) moet lopen ten zuiden van Wehl, Didam en Zevenaar en tussen Pannerden en Lobith uitmonden in de Rijn. Het plan is nooit gerealiseerd wellicht mede door de naderende Tweede Wereldoorlog. Ongeveer zeventig jaar later zal een in economisch opzicht uiterst omstreden plan "de Betuwelijn" wel geeffectueerd worden en de westelijke zijde van de Liemers splijten. |
1936 Babberich wordt omstreeks deze tijd vermeld als Babberik.
1937 De A.N.W.B. richt zich tot de inspecteur-generaal van het verkeer met het verzoek verbetering aan te laten brengen in de verlichting van beide onbewaakte spoorlijnoverwegen in de rijksweg Zevenaar - Babberich waar met regelmaat aanrijdingen plaatsvinden. De overwegen zijn weliswaar voorzien van petroleumlampen maar deze geven onvoldoende licht waardoor de afsluitbomen in de duisternis onvoldoende opvallen.
1937 Op vrijdag 10 december 1937 vindt de aanbesteding plaats voor de bouw van de brug ter lengte van 185 meter en ter breedte van 10,5 meter over de Oude Rijn tussen Aerdt en Babberich. De nieuw te bouwen brug moet ervoor zorgen dat de gemeente Herwen & Aerdt uit haar isolement wordt verlost. De brug wordt aanbesteed voor rekening van de gemeente Herwen & Aerdt, de toegangsweg voor rekening van de gemeente Zevenaar.
1938 Op woensdagavond 6
april treft het noodlot de familie Kruis,
aannemer, wonende aan de Rijksweg te Babberich.
Hun jongste zoontje zit voor zijn ouderlijke
woning naast de bestuurder van een vrachtauto,
geladen met zand. Terwijl de auto nog niet
helemaal stil staat, stapt het jongetje reeds
uit en komt onder de wielen. Hij overlijdt ter
plekke. |
![]() Babberich Rijksweg (begin 20e eeuw), rechts de molen van Pijnappel |
De Rijksweg in Babberik / Babberich in
1938
1939
De vaste brug over de Oude Rijn tussen Aerdt en Babberich
komt gereed.
De brug over de Oude Rijn (1939) tussen Aerdt en Babberich.
Een jaar later tijdens de eerste oorlogsdag wordt deze brug
door Nederlandse soldaten opgeblazen.
1939
In verband met het dreigend oorlogsgevaar kondigt de
Nederlandse regering op maandag 28 augustus de algemene
mobilisatie af. Honderden extra treinen worden
ingezet. Binnen enkele dagen zitten 280.000 soldaten op
hun post. De bevolking krijgt een verbod om te
hamsteren.
1939 De Duitse dreiging neemt snel toe. Op de dijk, de verbindingsweg tussen Babberich en Elten wordt een uit palen en beton bestaande provisorische grensverdediging opgebouwd.
![]() |
|
1940 De winter van 1939 -
1940, bekend geworden als de mobilisatiewinter, is
de koudste sedert 1845. Ook in Babberich
gaat men in slecht geisoleerde huizen gebukt onder
extreme koude. Het zal naar later blijkt de eerste
winter zijn in een reeks van drie extreem koude
winters. Januari 1940 wordt de allerkoudste
januarimaand van de 20e eeuw. Het koudegetal over de
hele winter van 1940 bedraagt maar liefst 294. Deze
waarde wordt in latere jaren nog driemaal
overtroffen, in 1942, 1947 en 1963.
![]() |
|
1940
In de maanden voor mei 1940 wordt steeds duidelijker
dat de oorlog aanstaande is. Op
Goede Vrijdag 22 maart 1940 vindt niet ver van Babberich
op zeer grote hoogte een luchtgevecht plaats. Een Spitfire van de Britse Royal Air Force,
die op de terugweg is van
een fotoverkenningsvlucht boven het Duitse Ruhrgebied,
wordt door een Duits
vliegtuig onderschept en
komt om 12.41 uur neer bij de kruising van de
Herwensedijk met de Polderdijk tussen Herwen en
Lobith. De piloot Claude Wheatley komt hierbij om
het leven. Zijn parachute heeft zich niet geopend. Hij
stort ter aarde aan de Duitse zijde van de Rijn, in de
weide van Gottfried Derksen bij Duffelward en wordt door
de Duitsers nog dezelfde dag met militaire eer begraven. |
|
1940 Op zondag 14 april vindt in de namiddag boven Babberich een luchtgevecht plaats tussen een Engels vliegtuig, dat een verkenningsvlucht uitvoert, en enkele Duitse vliegtuigen. Het Engelse vliegtuig stort neer waarbij de drie inzittenden omkomen. Het zijn: de 27-jarige piloot H.G. Graham Hogg, de 26-jarige waarnemer J.R. Proctor en de 21-jarige monteur J. Shuttleworth.
![]() |
Het 22e grensbataljon Babberich in 1939 |
![]() |
In
april 1940 worden de bij een luchtgevecht boven
Babberich omgekomen Britse vliegers met militaire eer
begraven
|
1940 In de zeer vroege ochtend van vrijdag 10 mei begint voor Nederland de Tweede Wereldoorlog. Grote aantallen Duitse vliegtuigen komen over. In Babberich overschrijden Duitse troepen om 3.30 uur op diverse plaatsen de grens. De ijzeren "asperge"-versperring op de dijk bij kasteel "Halsaf" wordt door de Duitsers met snijbranders verwijderd. Een onafzienbaar leger Duitse soldaten gaat vervolgens in de richting van Arnhem. Na het opblazen van de Westervoortse brug ontstaat enige tijd een file aan Duitse oorlogsvoertuigen van meer dan 20 km tot Emmerich.
![]() |
De vernielde brug over de Oude Rijn in
juni 1940 |
1940 In de ochtend van zaterdag 11 mei begint
de slag om de Grebbeberg die drie dagen duurt. De Grebbeberg is
het toneel van hevige gevechten, tragiek en wanhoop. De
Nederlandse offers zijn enorm. Bij de slag om de Grebbeberg
sneuvelen tussen 11 en 14 mei ongeveer 425 Nederlandse soldaten.
Onder de gesneuvelden zes dienstplichtige soldaten uit de
gemeente Zevenaar:
Gerrit Gudden (25 jaar), Jacobus Hugen (27 jaar),
Wilhelmus Kruitwagen (25 jaar), Johannes Scholten (21
jaar), Wilhelmus Vermeulen (26 jaar), Hendricus
Zweers (25 jaar).
|
Bidprentje van
Gerrit Gudden, zoon van bakker Gudden uit de
Zevenaarse Kerkstraat
Reeds op 12 mei staan de Duitsers onderaan de Grebbeberg en wanneer die nacht een voorhoede van de SS via de weg over de Grebbeberg doorbreekt tot in Rhenen, leidt dit tot grote paniek. Hoewel de Nederlanders zich enigszins hebben kunnen hergroeperen, waardoor de voorhoede van de SS afgesneden raakt van de hoofdmacht, is de weerstand op de Grebbeberg dan eigenlijk al gebroken. Gudden sneuvelt op dinsdag 14 mei, zijn lichaam wordt vrijdag 17 mei gevonden. Hij wordt begraven op het Militair Ereveld Grebbeberg, dat toen aan het ontstaan was. De doden zijn op het Ereveld begraven in de volgorde waarin ze aangevoerd werden. Gerrit is begraven in de derde rij, graf 23.
|
Op 13 mei 1940 sneuvelt op de Grebbeberg
bij Rhenen Wilhelmus (Wim) Kruitwagen, zoon van
Jan Kruitwagen (1882 - 1966) en Johanna Kruitwagen -
Kuster (1887 - 1982) wonende aan de Bemweg 29 te
Babberich.
|
![]() |
1941 In de loop van zondag 26 januari treedt de overlaat bij Spijk in werking waardoor enorme hoeveelheden water in de Oude Rijn worden gestuwd. Een groot deel van de Liemers komt in de daarop volgende dagen onder water te staan. |
|
1941 Op last
van de Duitse bezetter wordt in Babberich, in het
noorden van Holthuizen, een begin gemaakt met de aanleg van de
autosnelweg A12. In 1943 worden deze werkzaamheden gestaakt. In
1959 hervat Rijkswaterstaat de werkzaamheden waardoor op 8 maart
1961 het traject Arnhem - Zevenaar kan worden geopend en ruim
een jaar later op 12 april 1962 het traject Zevenaar - Elten.
1942 De Babberichse pater Hadelius wordt op 13 januari in Kleve veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes maanden wegens het verspreiden van een voor de Duitse bezetter vijandelijk geschrift.
1942 In Babberich gaat de straat open voor de aanleg van de waterleiding. Veel andere dorpskernen in de Liemers worden pas in latere jaren aangesloten op de waterleiding: Westervoort krijgt in 1952 water, Spijk in 1953, Angerlo in 1954, Groessen in 1954, Loo in 1954, Pannerden in 1954, Duiven in 1958, Wehl in 1958, Aerdt in 1961 en Herwen in 1961. |
|
1943
Gedurende de oorlog is de woning van Henricus J.E.
Smits in de Dorpsstraat in Babberichhet
trefpunt van het verzet rond Babberich,
Lobith, Pannerden en Zevenaar. Piloten krijgen er
onderdak en verzorging, onderduikers waaronder Joden
worden er verzorgd en vervolgens op onderduikadressen
ondergebracht. |
![]() Douanekantoor Babberich (1931) Smits is werkzaam bij de douane in Babberich. |
1943 Op
dinsdag 5 januari wordt de torenklok uit het Babberichse
klooster door de Duitse bezetter naar beneden gehaald en
weggevoerd om omgesmolten te worden ten behoeve van de
oorlogsindustrie.
Op zaterdag 14 augustus overlijdt
in een krijgsgevangenenkamp in het verre Thailand de Babberichse
jongen Willem Hermanus Moerkes (1916 -1943), soldaat in
Nederlands-Indie. Pas twee jaar later, op 20 oktober 1945,
ontvangen de ouders het trieste bericht. Vijf dagen later wordt
in de R.K. kerk in Babberich een plechtige uitvaartdienst ter
nagedachtenis gehouden.
1944 Op
dinsdag 5 september wordt de in 1926 in Babberich
geboren Karel Simmelink (1916 - 1944) in
kamp Vught gedood. Karel is de zoon van Jos
Simmelink (1891 - 1973), die in de periode 1915
tot 1921 hoofd van de lagere school in Babberich
is geweest. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de
familie Simmelink actief in het Limburgse verzet.
Vermoedelijk na verraad vindt een inval plaats in
hun huis "het kasteeltje" in Nunhem en worden
vader en zoon door de Duitsers gearresteerd. Karel
wordt 5 september 1944 op 27 jarige leeftijd op
last van de bezetter in Vught doodgeschoten. Zijn
vader overleeft omdat hij door een Limburgse
knokploeg wordt bevrijd. Als eerbetoon komt er na
de oorlog in hun woonplaats Nunhem een Karel
Simmelinkstraat. |
|
1944 Op
dinsdag 5 september raken veel Duitsers en NSB-ers in paniek
omdat volgens het geruchtencircuit, naar later blijkt ten
onrechte, een snelle Duitse capitulatie aanstaande lijkt. Op
deze "dolle dinsdag" vluchten ook vanuit Zevenaar via
Babberich velen naar Duitsland. Op de dijk bij Halsaf
wordt een grote groep op weg naar Duitsland door een
geallieerd vliegtuig onder vuur genomen waarbij veel doden en
gewonden vallen.
Op 25 september stort na een luchtgevecht boven Babberich
een Engelse Spitfire neer waarbij de piloot B. Boe sneuvelt.
Hij wordt op het R.K. kerkhof in Babberich begraven.
Op 17 november weigert bij de aanleg van de Duitse tankgracht
in Babberich de 28-jarige Bernhard Polman uit
Doetinchem werkzaamheden te verrichten. Hij wordt ter plaatse
door de Duitsers dood geschoten en
begraven.
1945 Donderdag 8 februari is een gitzwarte dag voor de gemeente Zevenaar. Een zwaar Brits bombardement treft in Zevenaar vooral de Grietsestraat, de Schoolstraat en de Marktstraat In de Turmac slaat een bom door zes betonnen verdiepingen. Grote stofwolken verduisteren Zevenaar en omgeving. In totaal vallen er die dag twintig doden waarvan acht in Babberich.
1945
Op 15 februari wordt de ongeveer 15-jarige Theodorus Bernardus
Buiting in de ouderlijke woning in Babberich door een
granaat dodelijk getroffen.
Op 16 februari horen de inwoners van Babberich dat
iedereen, die woont ten zuiden van de spoorlijn Arnhem-Elten,
moet evacueren.
Op 17 februari wordt de 18 jarige Frederica G.J. Rengelink
door oorlogsgeweld in Babberich gedood.
Op 2 april bevrijden de Canadezen Babberich.
Bij de spoorwegovergang dichtbij cafe de Oude Tol komt het tot
een vuurgevecht met terugtrekkende Duitsers, waarbij de
19-jarige Canadees Kenneth Ferguson dodelijk wordt getroffen.
Als postuum eerbetoon wordt in 2004 niet ver van de plaats van
het vuurgevecht een brug over de Betuwelijn naar hem genoemd.
1945 In
juni fuseren de Babberichse voetbalverenigingen Victoria
en Excelsior en ontstaat de R.K. Sportvereniging
Babberich. Ruim een halve eeuw later op 8 mei 1997
krijgt het voetbalelftal van Babberich landelijke
bekendheid door in de Rotterdamse Kuip de bekerfinale te
winnen.
1945 Op zaterdag 20 oktober 1945 verschijnt het, ook in Babberich veel gelezen, regionale weekblad Wahalto voor het eerst met de nieuwe naam te weten "Liemers Lantaern". In de wekelijkse kop van de krant staat een lantaern met daarin een brandende kaars afgebeeld (zie onderstaande afbeelding). De naam Lantaern symboliseert dat het blad een bescheiden licht wil verspreiden over de Liemers inzake het culturele, geestelijke en gemeenschapsleven. De verouderde schrijfwijze "ae" in plaats van "aa" symboliseert de historische waarden, die de eigen regio zijn karakter geeft.
1946 Op 1 oktober is dhr. C.(Cees)
W.J. Appels 25 jaar hoofd van de jongensschool in Babberich.
![]() Vele decennia woont de familie Appels in het huis gelegen bij de school (op de afbeelding de meest links gelegen woning) aan de Rijksweg in Babberich. |
|
1947 Met 86 vorstdagen is 1947 de strengste winter van de 20e eeuw. Sinds mensenheugenis veroorzaken koude winters grote problemen. De snijdende vrieswind waait door de eenvoudige niet geisoleerde woningen en dorpen worden onbereikbaar. Vaak wordt melding gemaakt van afgevroren oren en ledematen, soms ook van mensen die doodvriezen. Andere zeer koude winters sedert 1870 zijn 1871, 1880, 1891, 1929, 1940, 1942, 1956 en 1963 geweest.
![]() |
Koude
winters veroorzaken vaak overlast maar soms ook
vertier.
Op deze foto ijspret op de Oud-Zevenaarse Panoven (winter1955). We zien een deel van de buitenbaan en daarbinnen het midden-ijs voor het kunstrijden. De ijsbaan is voorzien van een licht- en geluidsinstallatie. Op de achtergrond is rechts nog de toren van de Martinuskerk vaag te zien. |
1947 Voor het eerst wordt een Liemerse Katholiekendag georganiseerd voor het hele dekenaat Zevenaar. De manifestatie vindt plaats op 24 augustus in het Babberichse Bos en is bedoeld om op grootse wijze uiting te geven aan het Roomse geloof. De plechtige hoogmis wordt opgedragen door de Zevenaarse deken Frank met assistentie van de Groessense pastoor Schoemaker en de Didamse pastoor Janssen. Pater Simeon houdt een redevoering met als thema het herstel van goede zeden. Hij constateert vier grote bedreigingen: de schrikbarende toename van het aantal echtscheidingen, de toenemende kinderbeperking, het ondermijnen van het ouderlijk gezag en het verdwijnen van christelijke gebruiken.
1948
In
maart wordt de,
door Engelse soldaten gebouwde, Baileybrug
(noodbrug) tussen Aerdt en Babberich in
gebruik genomen. Deze Baileybrug doet ongeveer 10
jaar dienst totdat in 1958 een permanente brug in
gebruik wordt genomen. |
|
1949
Op zaterdag 23 april 1949
neemt Nederland bezit van Elten. Tussen
Babberich en Elten verdwijnt de grens,
waardoor Elten weer deel wordt van de Liemers.
Veertien jaar later in 1963 komt Elten weer
bij de Bondsrepubliek Duitsland en wordt
Babberich opnieuw grensplaats. |
|
1949 De in 1924 door de gebroeders Hendriks opgerichte Lobithse Auto-Dienst (L.A.D.) bestaat 25 jaar. De dienst exploiteert een autobusverbinding tussen Spijk, Tolkamer, Lobith, Babberich en Zevenaar. Tevens vindt stukgoedvervoer tussen Lobith en Arnhem plaats en heeft men een garage met werkplaats voor bedrijfsauto's. De allereerste bus waarmee in 1924 gereden is, was de befaamde Ford T. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is al het rijdend materiaal verloren gegaan. Men nummert gewoon door en in 1947 verschijnt busnummer 12.
|
|
1950 In de jaren
direct na de Tweede Wereldoorlog moeten veel
Nederlandse dienstplichtigen, ook uit Babberich,
vaak zeer tegen hun zin naar het verre Nederlands
Indie, waar de ontberingen en risiko's immens
zijn. Meer dan zesduizend (!) Nederlandse
militairen, veelal dienstplichtigen, komen in het
verre Indie in een zinlose strijd om het leven.
Gelukkig keren alle
uitgezonden soldaten uit Babberich
behouden terug. Uit
dankbaarheid wordt een
Mariabeeld geplaatst in het
"Bergervoetlaantje" dat naar
Huis Valdijk leidt.
1950
Op dinsdag 21 februari overlijdt in het R.K.
ziekenhuis in Zevenaar pater Emmanuel (1874 - 1950),
vicaris van het Capucijnerklooster in Babberich.
Paters van dit klooster staan in de wijde omgeving
van Babberich bekend als de "blote voeten" paters
omdat ze zowel in de zomer als in de winter zonder
sokken in open sandalen lopen.
|
1951
Bewoners van Babberich richten bij Landgoed
Halsaf een Mariakapel
op uit dankbaarheid dat Babberich redelijk goed de Tweede
Wereldoorlog heeft doorstaan. |
1952 In de tweede helft van de twintigste eeuw verandert er ook in Babberich op boerenbedrijven veel. In snel tempo worden landarbeiders, boerenknechten en trekdieren vervangen door machines. Ook het trekpaard verdwijnt uit het straatbeeld. Veel werk gaat verricht worden door loonbedrijven.
|
|
1953 Harmonie Sint Franciscus in Babberich viert haar 30-jarig bestaan.
|
|
1953
De IJssellinie, een reactie van
de NAVO op de Russische dreiging ten tijde van de
koude oorlog, is operationeel en blijft dit tot
1964. Deze linie, die in de beginjaren vijftig is
aangelegd, omvat een complex aan stuwen, die het
mogelijk maakt om het bij Lobith binnenkomende
Rijnwater door de IJssel naar het IJsselmeer
te laten stromen waardoor een groot gebied waaronder
vrijwel de gehele Liemers, en dus ook Babberich,
onder water komt te staan. Op deze manier moet een
eventuele invasie van het Russische leger worden
bemoeilijkt. Gelukkig is de IJssellinie nooit in
gebruik gesteld. |
![]() |
|
1954 In de jaren vijftig worden de vertrouwde trekpaarden vervangen door landbouwtrekkers. Sinds mensenheugenis hebben paarden het zwaarste werk gedaan maar dat wordt nu ook in Babberich geschiedenis.
1955 In het begin van het jaar veroorzaakt de uitzonderlijk hoge waterstand in de grote rivieren ook in Babberich veel overlast.
|
|
1955
De
heer J. (Jos) J.W. Simmelink (1891 - 1973)
ontvangt bij gelegenheid van het feit dat hij
veertig jaar hoofd van een lagere school is in
achtereenvolgens Babberich (van 1915 tot
1921), Roermond en Nunhem de onderscheiding met
het gouden erekruis Pro Ecclesia et Pontifice.
Tijdens de oorlog is de familie Simmelink actief
in het verzet. Jos Simmelink wordt met zijn zoon
Karel door de bezetter in 1944 opgepakt. Karel
wordt in Vught gedood, Jos wordt door een
knokploeg bevrijd. |
|
1956
In de zeer
strenge winter van
1955/56 brandt in
februari de timmerfabriek van
Joosten en Hugen in Babberich
af. Door de ijzige vrieskoude
van 26 graden onder het
vriespunt verloopt het blussen
spectaculair. Wanneer men de
brand meester is, wordt de
pomp even stilgezet om een
brandweerman, die de hele
nacht de pomp draaiende heeft
gehouden gelegenheid te geven
om op te warmen. Wanneer
hij even later
de motor wil
opstarten, is
de pomp al
vastgevroren
en moet men
naar de garage
in Zevenaar om
de pomp te
ontdooien om
vervolgens met
draaiende
motor en pomp
terug te keren
naar de brand
voor de
nablussing.
Het
uitgebrande
gebouw biedt
een
fantastische
aanblik door
het bevroren
bluswater op
de
zwartberookte
gevels
waardoor het
lijkt of een
kantwerk van
ijs is
ontstaan.
1956
De
spoorverbinding Arnhem - Zevenaar - Babberich
- Emmerich - Oberhausen, die aan de Liemers een
economische impuls heeft gegeven, bestaat
honderd jaar. In de periode 1897 tot 1932 heeft
Babberich een eigen station gehad. |
|
1957 Op Hemelvaartsdag wordt in Babberich de nieuwe St. Franciscuskerk ingewijd door aartsbisschop Alfrink. De oude kloosterkerk was in de loop der tijd veel te klein geworden. Op zon- en feestdagen hadden tijdens de Hoogmis veel parochianen geen plaats meer in de kloosterkerk en stonden buiten de kerk tot aan de Beekseweg. |
|
1957 Op 6 mei 1957 bestaat het Arnhemse aannemersbedrijf Neijenhuis precies 100 jaar. Het oorspronkelijk in Beek door Hendrikus Neijenhuis opgerichte bedrijf, dat in 1927 naar Arnhem is verplaatst, heeft in de loop der tijd ook in Babberich veel gebouwd. |
|
1957 Dr. A. Gerver, directeur-geneesheer van het sanatorium aan de Didamseweg in Zevenaar moet om gezondheidsredenen (M.S.) zijn werk neerleggen. Gedurende meer dan twintig jaar (1936 -1957) heeft hij onder veelal uiterst moeilijke omstandigheden van vaak bittere armoede, tekorten en oorlogsellende zijn werk als longarts moeten verrichten in een tijd waarin ook in Babberich tuberculose (tbc) een erg gevreesde en veel voorkomende aandoening is. Dr Gerver wordt als geneesheer-directeur opgevolgd door Eduard Eugene Marie Geelen uit Roermond.
Dr. A.J.
Gerver (1903 - 1962) met een assisterende zuster
tijdens het aanleggen
van een pneumotharax (stilleggen van een long) bij een
tuberculosepatient (foto ontvangen van: mevr. I.
Konersmann-Gerver). Dr. Gerwer heeft het sanatorium ook
geleid gedurende de moeilijke oorlogsjaren waarin hij zelf
tweemaal door de Duitsers gevangen is genomen. Andere
(long)artsen aan het sanatorium verbonden zijn o.a.
geweest: Alexander Antonius Bots (1937 - 1942), Matthias
Peter Schoemaker (1941 - 1945) en Louise Maria Catharina
Rienks (1942 - 1946).
1958
Bij werkzaamheden aan de
Baileybrug (tijdelijke militaire brug) over de Oude Rijn
kapseist op vrijdagavond 23 mei 1958 omstreeks 18.30 uur
een werkvlot waardoor vier dienstplichtige soldaten
verdrinken. De soldaten hebbden de opdracht om de
Baileybrug, die Herwen en Aerdt met Babberich
verbindt, af te breken omdat deze vervangen wordt door een
nieuwe brug. De omgekomen soldaten zijn: K. Dekker uit Den
Haag (21 jaar), J.J.M. Guntlisbergen uit Den Bosch (21
jaar), Ph. Lijdeckers uit Den Haag (21 jaar) en J.
Rietveld uit Vorden (21 jaar). Een trieste bijkomstigheid
is dat de omgekomen soldaten juist op de dag van het
tragische ongeval met verlof zouden
gaan.
1958
De afdeling Babberich
van de K.A.B. (Katholieke
Arbeiders Beweging), die in
1918 onder de naam Rooms Katholieke
Werkliedenvereniging Babberich is
opgericht, viert haar veertigjarig bestaan.
In 1964 wordt de naam opnieuw gewijzigd en
wordt N.K.V. (Nederlands
Katholiek Vakverbond). In
1981 gaat het N.K.V. op in het F.N.V.
(Federatie Nederlands Vakverbond).
1958 Op 14 november wordt de nieuwe "Burgemeester Brunsbrug", beter bekend als de Aerdtse brug, tussen Aerdt en Babberich geopend. De opening wordt overschaduwd doordat bij de demontage van de oude in maart 1948 in gebruik genomen baileybrug vier Nederlandse geniesoldaten zijn verdronken.
|
|
1959 De zomer van 1959 verloopt gortdroog. Ook in Babberich is de extreme droogte voor velen een kwelling. Vooral voor de landbouwers is de droogte een beproeving. De problemen verergeren nog omdat ook september extreem zonnig en droog is.
1960 In januari 1960 wonen de paters Capucijnen ("blote voeten paters") 75 jaar in het klooster aan de Beekseweg in Babberich. Het eeuwfeest in 1985 bereiken de paters echter niet omdat ze in 1965 het klooster verlaten.
|
![]() |
1961 De jongens- en meisjesschool in Babberich worden samengevoegd. |
|
1961 Kort na de samenvoeging van de jongens- en meisjesschool gaat meester Appels, na ruim veertig jaar schoolhoofd in Babberich te zijn geweest met pensioen. Hij wordt opgevolgd door Theo(dorus) ter Heerdt, die tot september 1977 schoolhoofd in Babberich blijft.
De onderwijsgevenden van de lagere school in Babberich in
1962
V.l.n.r: J. Fentrop (1962 - 1983), pater Gardiaan drs.
Silvester van Veghel, Th. ter Heerdt (hoofd der school van
1961 - 1977), mej. T. Appels (1959 - 1965), mej. H.
Neijenhuis (1961 - 1966), mej R. Teelen (1923 - 1964). mej.
H. Delahaye (1963 - 1968) en J. Schepers (1963 -
1965)
1962 De A12 tussen Arnhem en Emmerich is (in fasen) gereed gekomen. Het traject Zevenaar - Elten wordt op 12 april 1962 opengesteld. Tot die tijd moet het drukke interlokale en internationale verkeer door het dorpscentrum van Babberich.
|
|
1962 In zijn wooonplaats Velp overlijdt op 18 juli longarts dr. A. Gerver (1903-1962), directeur-geneesheer van het sanatorium in Zevenaar. Hij was directeur in de periode 1936 - 1957, waarin mede door armoede, oorlogsomstandigheden en ondervoeding de aandoening tuberculose ook in Babberich veel slachtoffers heeft gemaakt. |
|
1962
Op zaterdagochtend 17 november om 10.40 uur vindt op een
niet met waarschuwingsborden beveiligde overweg in Babberich
een tragisch ongeval plaats waarbij de drie inzittenden
van de auto om het leven komen. Het zijn de 36 jarige H.
Kruis uit Babberich, zijn 22 jarige zus R. Kruis
en haar 23 jarige vriend J. Centen uit Gaanderen. Hun auto
is door de internationale trein komend uit de richting
Zevenaar 800 meter meegesleurd. 1963
Op
Nieuwjaarsdag 1963 wordt Babberich
overvallen door de
tijding dat Cees
Appels (1895 - 1963)
volkomen onverwacht op 67
jarige leeftijd is
overleden.
Ruim veertig jaar, van
1921 - 1961 is Cees Appels
schoolhoofd in Babberich
geweest en was hij de
stuwende kracht achter
plaatselijke verenigingen
en van grote betekenis
voor de gemeenschap.
1963 Op 1 augustus wordt Elten na 14 jaar weer Duits in de zogenaamde "Butternacht". Babberich wordt hierdoor weer grensplaats.
|
|
ANWB bord in het centrum van Elten met op de achtergrond de St. Martinuskerk (1955). In 1957 beginnen de onderhandelingen over de teruggave van Elten, die op 1 augustus 1963 plaatsvindt. Op 31 juli 1963 staan in Elten vele honderden vrachtwagens vol met boter, koffie en andere waren, die in Duitsland duurder zijn. Na middernacht wordt Elten met alles wat zich er in bevindt weer Duits en is de Eltense "Butternacht" (in feite een massale legale smokkel) een feit. |
![]() |
Het Nederlandse bord "Elten" wordt
vervangen door het Duitse bord. |
|
1963 Op 1 augustus 1963
treedt een Nederlands-Duits verdrag in werking
waardoor de gescheiden grenscontroles van beide
landen worden samengevoegd. Het betreft onder meer
de grensovergangen: Spijk - Elten, Lobith-Elten, Babberich-Elten
en Beek-Elten. |
|
1964 Tijdens de Zevenaarse kermis vindt bij landbouwer Poodt in Babberich een grote boerderijbrand plaats waarbij ondermeer enorme hoeveelheden hooi verloren gaan.
1964 De ontdekking van het Groningse aardgas in Slochteren in 1959 veroorzaakt in de jaren zestig ook ingrijpende gevolgen voor de energievoorziening in de Liemers, waardoor kolenkachels ook in Babberich nu snel tot het verleden behoren.
![]() |
Minister Andriessen brengt op 9 juli 1964 een werkbezoek aan het Zevenaarse Broek (Zweekhorst), waar op dat moment een belangrijke aardgasleiding wordt aangelegd. |
1965 In de voormalige meisjesschool en het zustershuis in de Babberichse Dorpsstraat gaat op 15 maart een verzorgingshuis, huize "De Eg", voor geestelijk gehandicapte kinderen van start.
|
|
1965 In Emmerich wordt een imposante hangbrug over de Rijn geopend. De brug is meer dan 1.000 meter lang en daarmee de langste hangbrug over de Rijn. Het verbindt Emmerich met Kleve. Ook veel inwoners van de Liemers hebben de bouw (1959 -1965) van deze indrukwekkende brug met bijzondere belangstelling gevolgd.
Rijnbrug Emmerich (foto 6 september 2008)
1965 De paters Capucijnen ("blote voeten paters") verlaten het Babberichse klooster. De zusters Capucinessen worden enkele jaren later in 1967 de nieuwe bewoonsters van het klooster.
|
|
1966 Op woensdag 18 mei wordt de geelektrificeerde spoorverbinding tussen Emmerich en Arnhem officieel in gebruik genomen. Dit baanvak is tot dan het enige deel in het traject Bazel - Amsterdam dat niet voorzien is van elektrische bovenleiding.
|
|
1966 Camphuysen wordt als "Havezate Kamphuizen" opgenomen in het Register van Rijksmonumenten. De bescherming betreft niet alleen het huis zelf maar ook diverse kenmerkende bestanddelen zoals plafondbalken, spiltrap en schoorsteenboezems. Het ongeveer 300 meter van de Babberichseweg in Babberich / Oud-Zevenaar gelegen Camphuysen dat omgeven is door een gracht, ligt hoger waardoor het bijvoorbeeld bij de grote overstroming van maart 1855 geen schade heeft opgelopen. Camphuysen is gedurende een lange periode in het bezit geweest van de familie Van Heerde, die zich vanaf het einde van de 18e eeuw Van Heerdt noemt. In 1815 komt Camphuysen in het bezit van de familie De Neree tot Babberich.
|
![]() |
1967 Op het Babborgaplein in Babberich komt een pastorie voor de paters gereed. De zusters Clarissen Capucinessen vestigen zich in het klooster dat de paters verlaten hebben. De zusters zullen hier blijven totdat ze in 1995 naar Someren verhuizen. Het klooster wordt vervolgens verbouwd tot een appartementencomplex en in de kloostertuin worden woningen gebouwd.
|
|
1968
Aan de Aerdtseweg in Babberich wordt
boerderij "Huttemershof" afgebroken. De
hoeve, ook wel "Nicolaasstede" genoemd naar
de eerste bewoner Nicolaas Sloot, is in de 18e
eeuw eigendom van het "Gilt von Babberich".
|
![]() |
1970 Het seinwachtershuisje gelegen in Oud-Zevenaar aan de rijksweg van Babberich naar Zevenaar waar de spoorlijn Zevenaar - Winterswijk kruist, wordt afgebroken. In dit huis heeft vanaf 1932, bijna veertig jaar, het gezin Ruijs - Verhallen met hun 17 kinderen gewoond.
1970
Twaalf jaar na de
inschrijving van de 10.000e inwoner verwelkomt
de gemeente Zevenaar,
waartoe ook Babberich, Oud-Zevenaar en Ooy
behoren, in september 1970 de 20.000e inwoner.
|
|
1971 Het dorp Babberich wordt een zelfstandige R.K. parochie: de St.Franciscusparochie. Tot 1971 is R.K. Babberich formeel een deel van de parochie Oud-Zevenaar.
1972 In
maart 1972 wordt het pand "Varenstein", ook wel genoemd
"Kolkhof" aan de Beekseweg afgebroken voor de aanleg van
voetbalvelden voor Sportvereniging Babberich.
Het goed dat zeer oud is, heeft vrijwel steeds
behoord bij 't Huis Babberich of Halsaf. Het wordt in de
17e eeuw vermeld als "Verresteijn", "Farenstein" en
"Varenstein". In een atlas uit 1735 wordt het "Hoff die
Kolck" genoemd met als eigenaresse Frau von Rohe, die
tevens kasteel Halsaf in eigendom heeft.
"Varenstein" of "Kolkhof" aan de Beekseweg in Babberich
(midden 20e eeuw) wordt in 1972 afgebroken voor aanleg
voetbalvelden
1973 Op de met automatische knipperlichtinstallatie beveiligde overweg De Sleeg in Babberich komt op 28 juni een auto in botsing met de D-trein uit de richting Elten. De bestuurder van de auto komt hierbij om het leven. |
![]() De verpletterde auto na het treinongeluk op 28 juni in Babberich (Liemers Lantaern, 29 juni 1973). Na het ongeval breekt brand uit waardoor de trein zwaar geblakerd wordt. |
1973
In september opent de Zevenaarse
wethouder Th. Visser op de gronden
van de voormalige boerderij "De
Kolk", ook genoemd "Kolkhof",
aan de Beekseweg in Babberich
het nieuwe sportpark "De
Buitenboom".
1974 Op 26 april wordt het regionale weekblad De Liemers Lantaern (voorheen Wahalto), sedert 1948 in handen van A.J.M. Akkermans, voor de laatste keer door deze Zevenaarse uitgever gedrukt. Het blad wordt overgenomen door uitgeversmaatschappij De Gelderlander, die het weekblad later weer verkoopt aan krantenuitgeverij Wegener.
|
|
1974 Schutterij St. Jan Babberich viert haar 100-jarig jubileum. Ter gelegenheid hiervan verschijnt een uitgave over het dorp Babberich waarin de auteur H. Visscher het Gilde Sint-Jan centraal stelt. |
![]() |
1976 In een speciale uitgave van Neerlands Volksleven, samengesteld door A, Tinneveld, worden vele vertellingen gepubliceerd van de Babberichse meesterverteller Albertus (Bart) van Bindsbergen (1892 - 1978).
1977
Nadat vele generaties Bergervoert vanaf 1856 de kapitale
boerderij Valdijk aan de Dorpsstraat 35 in Babberich
hebben bewoond, gaat deze in januari 1977 onder de hamer. De
huidige eigenaar, de 89-jarige E. Bergervoert, verhuist naar een
bejaardenwoning. Het nieuws over de verkoop van Huize Valdijk
met bijgebouwen, erf, tuin, oprijlaan en grachten ter grootte
van 1 hectare is begin 1977 in Babberich het gesprek van
de dag. De nieuwe eigenaar wordt H. Joosten die Valdijk
ingrijpend verbouwt. |
|
Bart
is 1 februari 1892 in 't Kwartier te Babberich
geboren, waar zijn voorouders reeds vele eeuwen woonden. |
|
1979 Begin november 1979 worden bij graafwerkzaamheden in Babberich 150 scherpe brisantgranaten van Duitse makelij uit de Tweede Wereldoorlog blootgelegd. De gewaarschuwde Explosieven Opruimingsdienst uit Culemborg laat deze granaten gecontroleerd ontploffen.
1980 Begin
1980 worden de in 1924 door de firma Neyenhuis uit Beek in
opdracht van de Woningbouwvereniging St. Antonius gebouwde
huizen op de hoek Veerweg - Dorpsstraat afgebroken om
plaats te maken voor nieuwbouw. Meerdere bewoners hebben
er dan 56 jaar onafgebroken gewoond. Met de bouw van deze
huizen heeft Woningbouwvereniging St. Antonius,
voortkomend uit het R.K. Werkliedenverbond, een
belangrijke bijdrage geleverd aan de realisatie van haar
doelstelling om voldoende huizen voor een betaalbare prijs
voor de eigen ingezeten te bouwen.
1982 Frits van Bindsbergen uit Babberich behaalt met Gerrit Solleveld, Maarten Ducrot en Gerard Schipper de wereldtitel op de 100 kilometer ploegentijdrit bij de amateurs.
|
|
1983 Harmonie Sint-Franciscus viert haar 60-jarig jubileum. Op zondag 6 februari vindt in het stampvolle dorpshuis de opening plaats van de festiviteiten rond de viering van het jubileum. |
![]() Fanfare Sint-Jan, waaruit in 1923 harmonie Sint-Franciscus ontstaat, in het midden dirigent en opleider Broers |
1985
Ter gelegenheid van de komst van de paters
Capucijnen in Babberich honderd jaar
eerder schrijft H. Visscher een paperback met
als titel: "Honderd jaar Capucijnen in de
Liemers".
|
![]() |
1986 De broers Wim en Wiro van Heugten brengen in februari 1986 een uiterst informatief boek uit over het Land van Kleef, een gebied waar de Kleefse enclaves in de Liemers, waartoe Zevenaar, Babberich, Duiven en Wehl behoorden, eeuwenlang verbonden zijn geweest.
|
|
1988 Op zondag 8 mei promoveert de voetbalvereniging Babberich naar de hoogste klasse in het Nederlandse amateurvoetbal: de hoofdklasse KNVB.
![]() |
Het elftal van voetbalvereniging Babberich, dat op 8 mei 1988 kampioen wordt in de 1e klasse KNVB en daardoor promoveert naar de hoofdklasse KNVB. |
1988 Op zaterdag 25 juni wordt het Nederlands voetbalelftal Europees kampioen na een 2-0 overwinning op Rusland in het Olympiastadion in Munchen. De stemming in heel Nederland is uitgelaten. Ook in Babberich heerst euforie met overal feestende mensen en toeterende auto's.
|
|
1992 De Zevenaarse sigarettenfabriek Turmac (Turkish Macedonian Tobacco Compagny) wordt onderdeel van Rothmans International, later B.A.T. (British-American Tobacco). Vanaf 1920 is de Turmac een van de belangrijkste werkgevers in de Liemers, ook veel inwoners van Babberich zowel vrouwen als mannen hebben hier hun brood verdiend. In 2008 wordt de vestiging in Zevenaar op last van het hoofdkantoor van B.A.T. in Londen gesloten.
|
![]() Turmac aan de Zevenaarse Kerkstraat, jaren dertig 20e eeuw |
1995 Op 23 januari vindt de oprichtingsvergadering plaats van de Babberichse Dorpsraad. De eerste voorzitter wordt Ton Burgers.
1995 De zusters vertrekken uit het Babberichse klooster, dat wordt overgenomen door de Stichting Volkshuisvesting Zevenaar, die er een appartementencomplex van maakt.
![]() |
Het klooster in Babberich
|
1996
B.G.H. Jacobs sedert 1995 eigenaar van het
imposante Huis Valdijk aan de Dorpsstraat in Babberich
laat de oude paardenstal verbouwen tot kantoor.
In het hoofdhuis wordt het monumentale vroeg
19e-eeuwse trappenhuis in ere hersteld. |
|
1997 Voetbalvereniging Babberich wint in de Rotterdamse Kuip de landelijke amateurbekerfinale.
![]() |
Het elftal van voetbalvereniging Babberich, dat op 8 mei 1997 in Rotterdam de bekerfinale wint. |
1998 Ook in de Liemers moeten omstreeks 1998 veel huizen plaatsmaken voor de aanleg van de Betuwelijn.
|
|
2004 Vanaf 2 april draagt de kabelbrug (afbeelding rechts) in de Babberichseweg tussen Zevenaar en Babberich officieel de naam Fergusonbrug. Deze verkeersbrug over de sporenbundel is genoemd naar de 19-jarige Canadese soldaat Kenneth Scott Ferguson, die vlakbij deze overgang op 2 april 1945, een dag voor de bevrijding van Zevenaar, sneuvelt. Het is de enige brug in de Betuweroute, die een naam krijgt. De broer en zus van de gesneuvelde Kenneth Ferguson zijn aanwezig bij de tenaamstelling van de brug. |
![]() |
|
|
![]() |
2004
Er komt een einde aan de
eeuwenoude traditie dat een lid van de
familie De Neree de president van het
Babberichse Gilde levert. Sedert de
heroprichting van het gilde in 1874 heeft de
famillie De Neree altijd de president van het
Gilde geleverd. |
|
2009 Op 1 januari gaan de R.K.
parochies van Babberich, Herwen en Aerdt, Lobith,
Oud-Zevenaar, Pannerden, Spijk en Zevenaar samen tot de
nieuw gevormde Sint Willibrordusparochie.
|
Sint Willibrordus Bij de verspreiding van het
christelijk geloof spelen de uit Engeland afkomstige
Willibrordus (658 - 739) en zijn uit Ierland
afkomstige medewerker Werenfried (overleden
op 14 augustus 760 in Westervoort) een belangrijke
rol.
|
2010
In april gaat in Babberich de bouw van het
kultuurhus van start. In het nieuwe
kultuurhus dat in 2011 gereed is, komen naast het
dorpshuis en de basisschool St. Franciscus ook een
supermarkt, de huisartsenpost, een kapper, vier
eengezinswoningen en 29 zorgwoningen. |
|
2010 In augustus wordt een nieuw plan gepresenteerd voor het Duitse deel van de Nederlandse Betuwelijn: de vele miljarden euro's gekost hebbende goederenspoorlijn door de Nederlandse Betuwe van Rotterdam naar Babberich (landsgrens). Het nieuwe plan behelst om juist over de grens dus nog voor het dorp Elten de Betuwelijn in de richting van Lobith af te buigen om zo ondermeer Elten en Emmerich te sparen. Daarvoor zal de Betuwelijn na even op Duits grondgebied te zijn geweest weer over Nederlands gebied richting Lobith / Spijk moeten lopen, waarna deze via een brug over de Rijn bij Spijk definitief in Duitsland arriveert om vervolgens via Griethausen en Kleef verder richting de eindbestemming (Ruhrgebiet) te lopen.
2011
Op
dinsdagmiddag 11 januari rond het middaguur
schampen tussen Zevenaar en Babberich een
lege Duitse goederentrein en een Duitse
internationale passagierstrein (ICE-trein) uit
Amsterdam elkaar. Hierdoor ontsporen de twee
voorste wagons van de passagierstrein en de drie
achterste wagons van de goederentrein. Wonder
boven wonder vallen er geen gewonden maar de
materiele schade is groot. Het treinverkeer tussen
Nederland en Duitsland is als gevolg hiervan 36
uur gestremd. Uit het na het ongeval ingestelde
onderzoek blijkt dat op het spoortraject 300 meter
koperdraad is gestolen. Alles wijst erop dat deze
diefstal de oorzaak van het ongeval is. |
|
2011 Op 21 april (Witte Donderdag) overlijdt in zijn woning in Zevenaar volkomen onverwacht de bekende streekhistoricus dr. Ben Janssen. Hij is van grote betekenis geweest voor de Liemers waar hij tal van boeken over heeft geschreven. Op donderdag 28 april vindt in de R.K. kerk van Lobith-Tolkamer, zijn geboorteplaats, de uitvaartdienst plaats.
|
|
2011 Op zaterdag 8 oktober wordt in Babberich Kulturhus De Borg feestelijk geopend. Het biedt onderdak aan de basisschool, de kinderdagopvang, de peuterspeelzaal, fysiotherapie, logopedie en het plaatselijke verenigingsleven.
|
|
2012 Bij een felle brand in de zeer vroege ochtend van zondag 22 januari in de paardenstal van de familie Bles in Babberich komen vijftien paarden om het leven.
2013 Op zondag 17 maart besteedt de Nederlandse televisie (VPRO) in een boeiende uitzending met als titel, Die Liebe war Schuld daran (Tommy Wieringa), zeer uitvoerig aandacht aan de Nederlands-Duitse grensstreek in de Liemers. (http://vimeo.com/62056112).
2016 Op woensdag 1 juni maken de voormalig Duitse gebieden Zevenaar, Oud-Zevenaar, Babberich, Wehl, Duiven, Groessen, Loo, Huissen en Malburgen tweehonderd jaar deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden. De overgang van Pruissen naar Nederland in 1816 bracht zeker de eerste decennia geen voorspoed want de 19e eeuw werd een periode van grote misoogsten, ziekten, honger, ellende en armoede.
|
Uit de Leeuwarder Courant van 31 mei 1816 waarin melding wordt gemaakt van de overgave van Zevenaar, Huissen, Malburgen en de Lijmers, waardoor het Koninkrijk der Nederlanden "met een niet onaanzienlijk met aller vruchtbaarst bouwland en uitmuntende weiden beslagen en door nijvere inwoners bewoond territoir wordt vergroot". |
2017 De op 17 november 1917 in Babberich opgerichte toneelvereniging D.V.S. (Door Vriendschap Saamgebracht) viert in 2017 haar eeuwfeest. Ter gelegenheid hiervan vinden eind mei en begin juni op het binnenterrein van Kasteel Halsaf opvoeringen plaats van Romeo & Julia.
|
|
|
|
|
|
In de geschiedenis ligt de nadruk doorgaans op machtige mensen. In www.liemershistorie.nl vooral aandacht voor de geschiedenis van gewone mensen, hun zwoegen voor een menswaardig bestaan want de overgrote meerderheid van de bevolking heeft tot halverwege de 20e eeuw doorgaans op de rand van een bestaansminimum geleefd waarbij misoogsten, ziekten, oorlogen en (natuur)rampen kwellingen zijn die de mensen bij voortduring hard hebben getroffen. Indrukwekkend is hoe velen onder moeilijke omstandigheden toch het hoofd boven water hebben kunnen houden.